Przejdź do treści

Historia Poronina: Góralska wieś na Podhalu

Przewodnik tatrzański
Opublikowane według Michał Jarząbek-Giewont w Podhale · 18 Styczeń 2016
Duża podhalańska wieś położona u podnóży Galicowej Grapy, Łosiówek oraz Dunajeckiej Góry.  Poronin leży w widłach rzeki Zakopianki i Porońca oraz wzdłuż samego Porońca i Białego Dunajca ( rzeka powstaje po połączeniu Porońca z Zakopianką). Centrum wsi mieści się na wysokości 743 m n. p. m. Posiada dużą sieć ulic: Kasprowicza, Kościuszki, Piłsudskiego, Tatrzańska, Za Torem. Do Poronina przyłączonych jest szereg przysiółków: Frączkówka, Majerczykówka, Kośne Hamry, Mur i Stasikówka.


Powstanie Poronina


Początki miejscowości datuje się na wiek XVII, lecz już z końcem XVI wieku wieś była przysiółkiem sąsiedniego Białego Dunajca. Niezależną wsią stał się Poronin około 1620 roku pod rządami starosty Stanisława Witowskiego.

Wieś zaliczała się do gruntów tzw. "poloniarzy" osiedlających się na małych polanach wśród lasów. Od 1824 r właścicielami Poronina i okolicznych miejscowości zostaje rodzina Uznańskich, wieś był w ich posiadaniu przez 120 lat.

Głównym zajęciem mieszkańców wsi było rolnictwo oraz hodowla i wypas owiec. Częste były również wędrówki na południe za chlebem, głównie na rozległe węgierskie niziny.

Kuźnia w Kośnych Hamrach


wieś poronin 1940 rok

Część mieszkańców znajdowała zatrudnienie w kuźni znajdującej się w Kośnych Hamrach, gdzie przerabiano dowożoną ze Spisza surówkę. W 1818 roku Ignacy Blumenfeld, leśniczy kamery nowotarskiej założył zakład metalurgiczny w Kośnych Hamrach, który nie prowadził wytopu żelaza, był jedynie kuźnią. Wyrabiano tutaj bardzo dobrej jakości kosy, sierpy i inne narzędzia rolnicze. Huta została zamknięta z końcem XIX w., powodem była nieopłacalność produkcji. Do dzisiejszych czasów zachowały się jedynie resztki fundamentów huty oraz nazwa Kośne Hamry (hamernia lub hamry w gwarze góralskiej kuźnia, słowo pochodzi z j. niemieckiego).

W 1817 roku w Poroninie zostaje wybudowany drewniany kościół, w którym w latach 1842-1846  wikarym był Michał Głowacki. Jeden z organizatorów tzw. "poruseństwa chochołowskiego" czyli Powstania Chochołowskiego, które miało miejsce w roku 1846. Po stłumieniu powstania ksiądz został aresztowany i przewieziony do więzienia w Nowym Sączu, gdzie po kilku miesiącach zmarł. Drewniany poroniański kościół spłonął w 1915 r., na jego miejscu stanął nowy, już murowany pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. Świątynia stoi do dzisiaj.

Rozwój wsi Poronin


Szybki rozwój Poronina jako miejscowości letniskowej następuje po wybudowaniu linii kolejowej Chabówka Zakopane. Jest coraz popularniejszym miejscem wypoczynku wśród zwykłych letników, jak również znanych osób. We wsi przebywali min. : Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff oraz Władysław Orkan, którego ślub z Marią Zwierzyńską odbył się w Poroninie w 1909 r.

W domu rodziny Marduły — Gała, mieszkał w okresie letnim Jan Kasprowicz. W tej góralskiej chałupie powstała "Księga Ubogich", a na domu stojącym przy dzisiejszej ul. Kasprowicza wisi upamiętniająca ten fakt tablica.

W Poroninie żyła i tworzyła Aniela Gut-Stapińska, pisarka ludowa, autorka zbioru gawęd i noweli pt."Inksy świat" oraz licznych wierszy  z tematyki góralskiej. W trakcie II wojny światowej w Poroninie organizowano grupy dywersyjne, służbę kurierską i przerzutową a ich głównym inicjatorem był Wincenty Galica ps. Pokrzyk. Na miejscowym cmentarzu widnieje tablica z 37 nazwiskami ofiar wojny  i terroru hitlerowskiego oraz mogiła 38 osób, których nie udało się zidentyfikować.

Muzeum Lenina w Poroninie


dawne muzeum Lenina

W domu Pawła Guta-Mostowego w latach 1947-1989 znajdowało się Muzeum Lenina, a na przylegającym terenie na cokole stał pomnik Lenina. Co ciekawe związek Lenina z Poroninem był nieznaczny, korzystał on z tutejszej stacji kolejowej i poczty mieszkając w okresie letnim w sąsiednim Białym Dunajcu. Muzeum w trakcie swojego istnienia było obowiązkowym miejscem zwiedzania niemal wszystkich wycieczek szkolnych i zakładów pracy, przybywających w Tatry i na Podhale.

Obecnie w byłym muzeum mieści się Gminny Ośrodek Kultury. Patronuje on działalności zespołów regionalnych i festiwalowi "Poroniańskie Lato". Jedną z ciekawszych imprez jest organizowany pod koniec sierpnia Dzień Misia Miodu i Bartników, nie przez przypadek, ponieważ w godle wsi znajduje się postać niedźwiedzia. Poronin dzięki swojemu położeniu jest świetnym miejscem wypoczynkowym oraz bazą wypadową do zwiedzania Tatr i Podhala.


Michał Jarząbek-Giewont autor bloga
AUTOR
Przewodnik tatrzański — ponad 10 lat doświadczenia w oprowadzaniu po Tatrach i Zakopanem. Rodowity góral z Zakopanego i miłośnik przyrody tatrzańskiej. Przewodnictwem zajmuje się zawodowo. Prywatnie pasjonat jazdy na rowerze, skiturów oraz fotografii krajobrazów górskich.


Nie ma jeszcze żadnych recenzji.
0
0
0
0
0
Wróć do spisu treści