Wiatr halny – jak powstaje i jakie gwałtowne zmiany pogodowe powoduje na Podhalu
Opublikowane według Michał Jarząbek-Giewont w Podhale · niedziela 18 Paz 2015 · 3:30
Charakterystyczny wiatr występujący we wszystkich górskich rejonach świat, w krajach alpejskich zwany fenem. Od zawsze nieodłączny element górskiego krajobrazu Tatr, wpływający na mieszkających tutaj górali oraz przyjezdnych turystów.Jak powstaje wiatr halny? - czyli wiatr typu fenowego
Powstaje, wtedy gdy na wschód od Tatr panuje wyż atmosferyczny a na zachód niż. Masy powietrza wędrujące na północ spotykają na swej drodze przeszkodę w postaci grani Tatr, najpierw wznoszą się, tworząc charakterystyczny wał nad górami — przeważnie nad Giewontem i Czerwonymi Wierchami. Jest on typowym i nieomylnym zwiastunem nadchodzącego wiatru halnego.Masy powietrza po na trafieniu na góry muszą się wspiąć po ich południowych zboczach. W trakcie wznoszenia oziębiają się i tracą część wilgotności, która wytrąca się w postaci chmur i deszczu. Po przekroczeniu grani powietrze opada w doliny po północnej stronie, nabiera prędkości i ogrzewa się o 1 stopień na każde 100 m, często porywy osiągają prędkość powyżej 100 km/s.Po ustąpieniu halnego przeważnie następuje zmiana pogody na gorszą i niejednokrotnie następuje ochłodzenie, opady deszczu lub śniegu. Ma on duże znaczenie na wiosnę, kiedy to potrafi szybko topić duże ilości śniegu, jesienią przyspiesza dojrzewanie zbóż i nasion.Powstawanie halnego
- Napływ wilgotnego powietrza — Wilgotne powietrze napływa od strony nawietrznej (zwykle od południa w Tatrach) i zaczyna wznosić się wzdłuż stoków gór.
- Ochładzanie i kondensacja — Wraz ze wznoszeniem się powietrza ochładza się ono adiabatycznie (czyli przez zmniejszanie ciśnienia), co prowadzi do skraplania pary wodnej i powstawania opadów po stronie nawietrznej.
- Osuszanie powietrza — Po stronie zawietrznej (zwykle północnej) powietrze zaczyna opadać. Opadając, ogrzewa się szybciej, ponieważ nie zawiera już dużych ilości wilgoci. To powoduje jego osuszenie i podwyższenie temperatury powietrza.
- Wiatr fenowy — Suche i ciepłe powietrze przemieszcza się szybko w dół stoków, powodując intensywny i gwałtowny wiatr – to właśnie halny.
Skąd nazwa "halny"?
Słowo „halny” oznacza tyle, co „tatrzański”, dawniej zamiast nazwa „Tatry” górale używali po prostu słowa „hole". Tak więc wiatr wiejący od gór nazywany był „holnym".Jest to wiatr niszczycielski, największy huraganowy wiatr wiał w maju 1968 roku z prędkością ponad 300 km./h i powalił ok.1600 ha lasów. Ostatnio swoją siłę pokazał z końcem roku 2013 kiedy największe spustoszenie dokonał na stokach doliny Kościeliskiej.Wiatr halny ma duży wpływ na ludzi, bardziej podatni przed i w czasie trwania wiatru czuja rozdrażnienie i nadmierną pobudliwość.Szczególnie trzeba uważać na halny w czasie górskich wycieczek, ponieważ w wyższych partiach gór, silne podmuchy mogą nas przewrócić lub zdmuchnąć a w dolinach jesteśmy narażeni na przygniecenie przez wywracane drzewa bądź gałęzie.Wpływ halnego — fizyczny i psychiczny
Halny ma różnorodny wpływ, zarówno pozytywny, jak i negatywny, ten porywisty wiatr szczególnie odczuwają osoby mieszkające w Zakopanem i na Podhalu.Negatywne skutki
- Halny jest znany z wywoływania złego samopoczucia u ludzi. Powoduje wzrost drażliwości, nerwowości i obniżenie koncentracji.
- Może prowadzić do bólu głowy, migren, a nawet nasilenia objawów depresji. Może przyczyniać się do popełniania samobójstw.
- Zmiany ciśnienia atmosferycznego i szybkie ocieplenie mogą nasilać problemy z sercem i krążeniem.
- Bardziej podatne osoby przed i w czasie gdy wieje halny, czują rozdrażnienie i nadmierną pobudliwość.
Michał Jarząbek-GiewontPozytywne skutki
Na wiosnę przyczynia się do szybszego topnienia śniegu, co może być korzystne dla rolnictwa.Wpływ halnego na środowisko i gospodarkę
Zniszczenia w przyrodzie — halny potrafi być bardzo silny, może łamać drzewa, uszkadzać budynki i infrastrukturę. Nie rzadko przewraca świerki porastające tatrzańskie lasy, to właśnie wtedy powstają wiatrołomy.Sporty zimowe — halny często topi pokrywę śnieżną, co utrudnia funkcjonowanie ośrodków narciarskich. Często jego silne powiewy potrafią przeszkodzić w skokach narciarskich.Halny jest zjawiskiem budzącym respekt i wpływającym na codzienne życie mieszkańców Zakopanego i ich okolic. Ze względu na bezpieczeństwo, gdy wieje lepiej pozostać w domu i ograniczyć swoja aktywność na zewnątrz.AUTOR
Przewodnik tatrzański — ponad 10 lat doświadczenia w oprowadzaniu po Tatrach i Zakopanem. Rodowity góral z Zakopanego i miłośnik przyrody tatrzańskiej. Przewodnictwem zajmuje się zawodowo. Prywatnie pasjonat jazdy na rowerze, skiturów oraz fotografii krajobrazów górskich.
Nie ma jeszcze żadnych recenzji.