Przejdź do treści

Przewodnik po Dolinie Kościeliskiej: Opis wycieczki

Przewodnik tatrzański
Opublikowane według Michał Jarząbek-Giewont w Tatry · 9 Marzec 2017
Uważana za jedną z najpiękniejszych i najciekawszych dolin leżących po polskiej stronie Tatr. Jest drugą co do wielkości doliną polskich gór, pod względem powierzchni niewiele ustępuje sąsiedniej Dolinie Chochołowskiej. Zapraszam na wspólną wycieczkę po tym malowniczym miejscu.

Najważniejsze informacje o Dolinie Kościeliskiej

wypas owiec w dolinie

Dolina Kościeliska obok Morskiego Oka, Kasprowego Wierchu, Giewontu jest jednym z najtłumniej odwiedzanych miejsc w Tatrach.
Podchodzi pod główny grzbiet Tatr Zachodnich, a jej zwornikami są: Małołączniak na wschodzie i Siwy Zwornik na południowym zachodzie. Długość doliny wynosi ok. 8 km a łączna powierzchnia ponad 35 km 2., rozgałęzia się wachlarzowato w kilka ramion bocznych.

Dolina posiada dziesięć bocznych odgałęzień z najbardziej znanymi: Wąwozem Kraków, Dolinami Tomanową, Miętusią i Iwanowską. Najwyższym punktem w jej otoczeniu jest Błyszcz 2159 m (niższy wierzchołek Bystrej), najniższy to leżące u wylotu doliny osiedle Kiry.

Dnem doliny płynie Kościeliski Potok, który u jej wylotu przechodzi w Kirową Wodę, by następnie z innymi potokami utworzyć rzekę Czarny Dunajec. W dolinie można zobaczyć wspaniałe bram, wapienne turnie, wąwozy oraz jaskinie. Bogata rzeźba skalna dolnej części doliny to wynik erozji Potoku Kościeliskiego, natomiast górne partie ukształtowane zostały przez lodowce.

Dużą atrakcją Doliny Kościeliskiej są liczne jaskinie, część z nich jest udostępniona do zwiedzania: Mroźna, Smocza Jama, Mylna, Raptawicka i Obłazkowa.

Skąd wzięła się nazwa Doliny Kościeliskiej?

Jej nazwa wywodzi się od legendy mówiącej o oddziale tatarskim, który miał przejeżdżać jej dnem. Górale wiedząc o tym, zaczaili się w okolicach Niżniej Bramy Kościeliskiej i gdy w nią wjechali Tatarzy, zrzucili na nich kamienie. Kości zabitych niegrzebane długo bielał w słońcu i stąd bierze nazwę dolina.

To malownicze miejsce sławę zdobyło już w pierwszej połowie XIX w., gdy coraz liczniej zaczęli tu pojawiać się przedstawiciele świata nauki i kultury. Piękno jej krajobrazu sławiło wielu pisarzy oraz poetów np. Wincenty Pol, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Seweryn Goszczyński, Stefan Żeromski.

Wycieczka do doliny Kościeliskiej - szczegółowy przewodnik


na wyzniej kirze mietusiej

Wycieczkę rozpoczyna się w Kirach, niewielkim osiedlu, przysiółku wsi Kościelisko. Słowo to w gwarze góralskiej oznacza zakole rzeki lub zakręt drogi. Tuż przy drodze stoi budynek gospody „Harnaś”, dawniej znanej jako restauracja i schronisko Słowińskiego. Naprzeciwko widoczna niewielka Jarcowa Skała, zbudowana z oryginalnego wapienia numulitowego. Dobrze widoczne gołym okiem skorupki otwornic — numulitów, przed 35 milionami lat zamieszkującymi znajdujące się w tym miejscu morze.

Zaczynający się tutaj szlak biegnie dnem doliny i łączy osiedle Kiry ze skrajem Małej Polany Ornaczańskiej na odcinku ok. 6 km. Dno Kościeliskiej, którędy przebiega główny trakt, jest podzielone na cztery nierównej długości odcinki przedzielone przez trzy skaliste przewężenia tzw. Kościeliskie Bramy.

Po minięciu budki z biletami i uiszczeniu opłaty po chwili spaceru znajduje się pierwsze zwężenie, noszące od 1877 roku nazwę Bramy Kazimierza Kantaka. Informuje o tym tablica wmurowana w skale po przeciwnej stronie potoku.

Kazimierz Kantak był wybitnym patriotą i działaczem Towarzystwa Tatrzańskiego z terenu Wielkopolski. We wschodniej ścianie znajduje się sztucznie wykonany otwór płytkiej sztolni. Jest to pozostałość po prowadzonych badaniach związanych z planowanym wybudowaniem w tej okolicy zapory wodnej.

Wyżnia Kira Miętusia - malownicza polana pasterska

Bacówk w dolinie koscieliskiej

Za przewężeniem rozciąga się rozległa, długa na ponad 800 m polana — Wyżnia Kira Miętusia. Nazwa pochodzi, od nazwiska sołtysów Miętusów z wioski Miętustwo, pierwszych właścicieli jednej z tatrzańskich hal — Hali Miętusiej. Wiosną na polanie można zobaczyć kwitnący w dużych ilościach szafran spiski popularnie zwany krokusem.

Po prawie stronie polany widnieją ogołocone z drzew stoki Kopek Kościeliskich. Jest to skutek niezwykle mocnego wiatru halnego, wiejącego z końcem 2013 roku. Na polanie stoi szałas pasterski, w którym wyrabiane są tradycyjne produkty z mleka owczego. Bacówka czynna jest w okresie od końca kwietnia do końca września, wtedy to w dolinie prowadzony jest tzw. Kulturowy Wypas Owiec. Zwierzęta wypasane są na Wyżniej Kirze Miętusiej, niedalekich Starych Kościeliskach oraz Zachradziskach.

Idąc głównym traktem dalej na południe znajduje się podłużna Cudakowa Polana, a tuż za nią kolejna duża Polana — Stare Kościeliska. Na skraju polany stoi kryta gontem, z górniczym emblematem dwóch skrzyżowanych młotów, mała murowana kapliczka, popularnie nazywana „zbójnicką”. Pomimo swojej nazwy nie została ufundowana przez zbójników, lecz prawdopodobnie przez górników pracujących w licznych kopalniach w dolinie. Według ludowego podania kapliczka była wotum ofiarowanym przez zbójników.

Obiekt zaliczany jest do najstarszych zabytków sakralnych w Tatrach, kapliczkę postawiono prawdopodobnie w miejscu stojącego tu niegdyś kościółka. W czasie odnawiania kapliczki w 1922 r. oryginalną kratę zamieniono na drzwi w stylu zakopiańskim, a pół wieku później umieszczono nad nim znak górniczy — dwa skrzyżowane młotki.

Stare Kościeliska - historyczne miejsce

Kapliczka zbójnicka w dolinie kościeliskiej

Dawniej jeden z dwóch głównych ośrodków hutniczo-górniczych w Tatrach. Niegdyś działała tu huta, przerabiająca wydobywane w głębi doliny rudy miedzi i srebra, później żelaza, stały domki hawiarzy i hamerników, karczma, leśniczówka. Huta składała się z młyna do mielenia rudy, wielkiego pieca do jej przetopu i fryszerek do przekuwania surówki. Stał tu tartak, a wzdłuż drogi chaty oraz leśniczówka.

Urządzenia hutnicze napędzane były siłą wody wypływającej z Lodowego Źródła, nieopodal którego stała nieciesząca się dobrą sławą karczma. Na polanie znajduje się tablica upamiętniająca istnienie ośrodka hutniczego oraz rosną stare lipy sztucznie zasadzone przez hutników. Jest to najwyższe stanowisko tego drzewa w Polsce.

U skraju polany, tuż przed zamykającym dolinę murem skalnym, odchodzi w lewo przez most droga do jaskini Mroźnej oraz wywierzyska krasowego Lodowe Źródło. Główna droga wchodzi dalej w ciasny wąwóz zwany Pośrednią Kościeliską Bramą, znaną także jako Brama Kraszewskiego. Na ścianie znajduje się tablica umieszczona w 1879 roku dla uczczenia 50-lecia twórczości znanego pisarza.

Droga prowadzi wśród stromych urwisk i oryginalnych form terenu. Na wprost od wylot Mroźnej widnieje u podnóży Stołów skała o oryginalnym kształcie nazywana Sową. Tuż za zwężeniem doliny droga wyprowadza na malowniczą Polanę Pisaną, będąca głównym ośrodkiem hali o tej samej nazwie.

Rozpościera się stąd wspaniały widok na białe wapienne skały Stołów, Organów, Saturna oraz Raptawickiej Turni. Na polanę można dojechać bryczka, a zimą saniami wynajętymi na początku. Dawniej na hali stał szałas, w którym w latach okupacji hitlerowskiej działał punkt przerzutowy tatrzańskich kurierów.

Wąwóz Kraków - jedno z najpiękniejszych miejsc polskich Tatr

Wąwóz Kraków

Powyżej polany odchodzi w lewo znakowana żółto ścieżka prowadząca do Wąwozu Kraków. Nazwa tego malowniczego miejsca została nadana przez górali, którzy pionowe skały turni i ciasne przejścia porównywali do ulic Krakowa. Jedno z rozszerzeń doliny nosi nazwę Rynku, a jedna ze strzelistych turni nazywana jest Ratuszem.

Zwiedzanie obejmuje tylko dolna, łatwo dostępna cześć, dalej przejście utrudniają liczne progi i skomplikowana topografia. W wąwozie występują liczne formy krasowe, żłobki, lejki i nisze skalne. Długość udostępnionej do ruchu turystycznego części wąwozu to ok. 500 m.

Jaskinia Smocza Jama


wyjście smocza jama

Otwór wejściowy znajduje się w lewej ścianie drugiego zwężenia. Do jej wejścia prowadzi stalowa drabinka, po wyżej której znajdują się wykute w skale stopnie ubezpieczone łańcuchami.

Smocza Jama to dwu wylotowa grota o długości 37 m powstała przez wypłukanie przez wody pochyłej szczeliny. Przejście jej nastręcz nieco trudności podczas opadów lub przy zalodzeniu, droga przez otwór jest jednokierunkowy. Można ją obejść też ścieżką od lewej strony. Zaczyna się ona przy otworze dolnym, wiedzie po klamrach w kierunku otworu górnego i jest ubezpieczona łańcuchem.

Skała Pisana

Hala Pisana

Idąc dalej głównym traktem doliny, droga wchodzi w kolejne przewężenie zwane Bramą Kościeliską Wyżnią. Po lewej stronie znajduje się kilkunastometrowa wapienna ściana Pisanej Skały, która to dała nazwę całej hali.

Nazwa pochodzi od napisów, które na wapiennej miękkiej skale ryli rylcem bądź nożem dawni turyści. Pod skałą znajduje się jaskinia, przez którą przepływa część Kościeliskiego Potoku.

Nad jej otworem widnieje płaskorzeźba śpiącego rycerza wspierającego głowę na rękojeści miecza, autorstwa rzeźbiarz J. Bełtowskiego. Według legendy opowiadanej przez Sabałę w podziemiach mieli znajdować się śpiący rycerze Bolesława Śmiałego, gotowi zerwać się do walki i wyzwolenia Polski wówczas podzielonej między trzech zaborców.

Krzyż Pola

Wędrując główną drogą dalej na północ, po prawej stronie odchodzi jednokierunkowy szlak do jaskiń: Mylnej, Raptawickiej i Obłazkowej. Minąwszy zwężenie doliny między Raptawicką Turnia a skałami Zbójnickich Turni, droga dochodzi do miejsca, gdzie dolina znów zaczyna się rozszerzać.

Stoi tutaj metalowy tzw. Krzyż Pola, który został postawiony z inicjatywy poety — geografa Wincentego Pola. Latem 1852 r. odbyła się wycieczka ok. 100-osobowej grupy studentów z UJ, w której trakcie został postawiony pierwszy drewniany krzyż.

Gdy pierwszy krzyż zmurszał, nowym zastąpił go Walery Eliasz w 1868 roku. Trzeci z kolei ufundowany przez Towarzystwo Tatrzańskie został odlany z żelaza w Krakowie i postawiony w 1883 roku. Tak się złożyło, że wszystkie trzy krzyże ustawiał znakomity przewodnik tatrzański — Maciej Sieczka. Obecnie stojący krzyż jest osadzony w kamiennym kole młyńskim, pochodzącym z młyna do mielenia rudy. Napis na krzyżu głosi: I nic nad Boga (słowa św. Pawła).

Drewniane schronisko PTTK na Hali Ornak

schronisko na Hali Ornak

Po przekroczeniu kolejnego mostku po lewej stronie rozpościera się obszerna, trawiasta, lekko pochyła — Smytnia Polana stanowiąca niegdyś teren pasterski. Po minięciu polany ok. 0,5 km dalej na południe rozciąga się Mała Ornaczańska Polana, na której skraju stoi schronisko im. Walerego Goetla. Jedno z najpopularniejszych schronisk tatrzańskich, zostało wybudowane w 1949 roku według projektu znanej zakopiańskiej architekt — Anny Górskiej.

Drewniano-kamienny budynek PTTK nazywany po prostu Ornak mieści salę jadalną, świetlice, dyżurkę TOPR oraz pokoje noclegowe. Miejsce to stanowi świetny punkt wypadowy do wycieczek na Czerwone Wierchy, na grań Ornaku oraz do Doliny Chochołowskiej. Pierwszym gospodarzem schroniska był przez pewien okres Stanisław Marusarz, sławny narciarz i kurier tatrzański.

Spod schroniska rozpościera się wspaniała panorama szczytów Tatr Zachodnich, z najwyższym spośród nich — Bystrą 2248 m, oraz Kamienistą i Smreczyński Wierch na lewo od niej. Z prawej wznosi się obszerny masyw Ornaku.

Smreczyński Staw - malownicze miejsce

Smreczyński Staw

Niedaleko od schroniska odchodzi ścieżka doprowadzająca nad Smreczyński Staw. Jest on niewielkim (0,84 ha) stawem śródmorenowym, należy do najniżej położonych w Tatrach (1226 m), płytki (największa głębokość 5,2 m) o mulistym, czarnym dnie.

Nad brzegiem znajduje się miejsce do odpoczynku wraz z ławkami, można stąd podziwiać panoramę grani Tatr Zachodnich. Jest to jedyny po polskiej stronie udostępniony do zwiedzania staw w tym rejonie gór. Nazwa pochodzi od świerków rosnących dokoła jeziora, świerk w gwarze góralskiej nazywany jest smrekiem.

Dolina Kościeliska jest punktem wyjściowym dla kilku szlaków turystycznych:

  • Kiry — Droga pod Reglami (czarny)
  • Wyżnia Kira Miętusia — Przysłop Miętusi (czarny)
  • Wyżnia Kira Miętusia — przez Adamicę na Ciemniak (czerwony)
  • Cudakowa Polana — Kominiarski Przysłop (czarny)
  • Stare Kościeliska — Jaskinia Mroźna (czarny)
  • Stare Kościeliska — Polana Stoły (niebieski)
  • powyżej Hali Pisanej — Wąwóz Kraków — Smocza Jama (żółty)
  • powyżej skrętu do wąwozu — Jaskinia Mylna, Obłazkowa i Raptawicka (czerwony)
  • przed Halą Ornak — Chuda Przełeczka (zielony)
  • Hala Ornak — Iwaniacka Przełęcz ( żółty).

Michał Jarząbek-Giewont autor bloga
AUTOR
Przewodnik tatrzański — ponad 10 lat doświadczenia w oprowadzaniu po Tatrach i Zakopanem. Rodowity góral z Zakopanego i miłośnik przyrody tatrzańskiej. Przewodnictwem zajmuje się zawodowo. Prywatnie pasjonat jazdy na rowerze, skiturów oraz fotografii krajobrazów górskich.


5.0 / 5
1 recenzja
1
0
0
0
0
Zbyszek
10 Gru 2017
Wspaniała dolina tatrzańska,
co roku ją odwiedzam :)
Wróć do spisu treści