Przewodniku czy daleko jeszcze? — często zadawane pytania na wycieczkach

W pracy przewodnika tatrzańskiego spotykam lub prowadzę wiele osób, które zadają szereg różnych pytań. Często wynikających z niedoinformowania, obiegowych opinii oraz nie znajomości Tatr. Poniżej lista tych najczęściej zadawanych pytań oraz odpowiedzi na nie.

1. To ile my tych kilometrów przejdziemy?

Często pojawiającym się pytaniem przed wycieczką jest ilość kilometrów, jakie pokonamy. I pomimo tego, że można dosyć precyzyjnie podać długość trasy, nie będzie to adekwatne do jej trudności. W górach zamiast długości trasy na pierwszym miejscu podaje się szacowany czas przejścia oraz przewyższenie, jakie pokonamy podczas wędrówki. Są to najważniejsze wyznaczniki trudności trasy. Oczywiście idąc po prawie płaskich szlakach dolinnych jak np. w dolinie Chochołowskiej lub Kościeliskiej, można podać ilość kilometrów, jakie pokonamy. A również tutaj — od wejścia do doliny gdzie rozpoczynamy wędrówkę i idąc np. do schroniska, również pokonamy lekkie przewyższenie.

Sprawa diametralnie zmienia się na szlakach wysokogórskich, najtrudniejszy szlak w Tatrach Polski — Orla Perć to teoretycznie do pokonania tylko 4,3 km. Natomiast jak to się ma do czasu przejścia, który zajmuje średnio około 6-7 godzin, nie licząc zatoru na łańcuchach, czasu przystanków na odpoczynek czy posiłek. Dlatego planując jakiekolwiek wyjście w Tatry, na mapie sprawdzamy głównie czas przejścia i przewyższenie a kilometry traktujemy jako informację dodatkową.

2. Dlaczego przy szlakach nie ma koszy na śmieci?

Prawie wszystkie szlaki w Tatrach polskich znajdują się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Do dyspozycji jest ok. 275 km znakowanych szlaków o różnym stopniu trudności. Spora ich część poprowadzona jest w trudnym terenie wysokogórskim, gdzie nie brakuje przepaści oraz miejsc z ekspozycją. I teraz wyobraźmy sobie, że ktoś w takich miejscach montuje kosze na śmieci i są one codziennie zapełniane. Powstaje pytanie, kto miałby je opóźniać? - pewnie trzeba by wynająć jakąś firmę oczyszczania wysokogórskiego.

Zostawmy wyżej biegnące szlaki i zadajmy sobie pytanie, dlaczego w łatwo dostępnych dolinach nie ma kubłów na śmieci. Teoretycznie w większość dolin można dojechać samochodem, więc nie powinno to stanowić problemu. Pamiętajmy teren TPN a co za tym również szlaki biegnące przez doliny, są miejscem, gdzie żyją dzikie zwierzęta. I to właśnie one przychodziłyby do takich śmieci jak do stołówki. Kosze na śmieci z ich zawartością nie tylko ściągałyby małe zwierzęta, ale również te większe np. niedźwiedzie, które zamiast szukać pożywienia w lesie, żerowałyby w śmietnikach.

Wybierając się na górskie szlaki czy to dolinne, czy te prowadzące wyżej pamiętajmy, że obowiązuje tam zasada, że wszytko co wnosimy ze sobą, powinniśmy znieść z powrotem. Przecież plastikowa butelka po wodzie nie waży praktycznie nic i dodatkowo można ją zgnieść, więc nie będzie zawadzać w plecaku.

3. Czy zimą można chodzić po Tatrach?

Jak najbardziej zimową porą można poruszać się po Tatrach polskich. Jedynie zamykane szlaki w okresie od 1 listopada do 15 maja to: Grzybowiec — Wyżnia Kondracka Przełęcz,  Świstówka Roztocka — Morskie Oko oraz Chuda Przełączka — Dolina Tomanowa.

Zdarza się także, że ze względu na duże zagrożenie lawinowe zamykane są szlaki: Dolina Roztoki — Pięć Stawów Polskich i Palenica Białczańska — Morskie Oko.

W większości dolin bez problemu można spacerować zimą, szlaki są udeptane i przetarte. Powyżej granicy lasu najbardziej musimy uważać na lawiny, niezbędny jest sprzęt lawinowy oraz umiejętność posługiwania się nim. Dodatkowo potrzebne będą raki oraz czekan.

Na niżej położone szlaki dolinne typu Kościeliska, Chochołowska oraz szczyty reglowe np. Sarnia Skała, Kopieniec powinny wystarczyć raczki. Poruszając się zimą po Tatrach, należy mieć odpowiednie obuwie i odzież .

4. Co zrobić, gdy zobaczymy niedźwiedzia?

Na obszarze Tatr żyje stała populacja niedźwiedzia brunatnego. Po polskiej stronie na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego szacuje się, że stale przebywa ok. 15 niedźwiedzi. Może nie jest to imponująca liczba, ale poprzez gęstą sieć szlaków przecinająca tereny tych drapieżników istnieje spora szansa na ich spotkanie.

W przypadku napotkania niedźwiedzia dobrze wiedzieć, jak się w takiej sytuacji zachować. Przede wszystkim nie należy panikować, trzeba spokojnie stać i nie podchodzić do niego. Zachowując odpowiedni dystans, bacznie obserwując go, należy powoli się wycofać. Niedźwiedzi nie należy dokarmiać, jak również zbliżać się do nich. Jeżeli damy mu szanse to pójdzie w swoją stronę, a my będziemy mieli satysfakcję, że spotkaliśmy to niezwykłe zwierzę.

5. Czy gdy pada deszcz, można iść w góry?

Tak naprawdę to na wycieczki dolinne można się wybrać nawet przy większym deszczu. Przykładowo dolina Kościeliska ma dodatkowy niepowtarzalny urok, gdy leje z nieba. Oczywiście należy być wtedy odpowiednio ubranym, nie zaszkodzi zabrać ze sobą parasola. Warto wiedzieć, że wszelakie softshelle, bawełniane bluzy z kapturem nie chronią o deszczu. Osoba mająca takie ubranie dość szybko jest mokra, a jak jest chłodno to dodatkowo przeważnie, jest jeszcze zimno.

Na wycieczki często wystarczy zwykła peleryna za kilka złotych, którą można zakupić przed wejściem na szlak. Jeżeli chodzi o wyjścia wyżej, nie polecam chodzić podczas deszczu.

6. Czy na wycieczkę po Tatrach grupa musi wynająć przewodnika tatrzańskiego?

Obowiązek wynajęcia przewodnika tatrzańskiego spoczywa na organizatorach m.in. grup szkolnych, koloni, zimowisk, zielonych szkół, mających w planie wycieczkę na terenie TPN. Nie zależnie czy jest to łatwa wycieczka dolinna, czy wejście na jakikolwiek szczyt.

Ze swojej strony chciałbym zachęcić do skorzystania z moich usług nie przez obowiązek wynajęcia przewodnika tylko jako szereg korzyści płynącej z takiej usługi. Podczas wspólnych wycieczek jako przewodnik staram się edukować oraz przybliżać piękno tatrzańskiej przyrody.

Zachęcam młodzież do aktywnego spędzania czasu, a jednym z najważniejszych elementów w mojej pracy jest bezpieczeństwo grupy, którą oprowadzam. W trakcie wycieczek z lokalnym przewodnikiem poznacie wiele anegdot oraz opowieści niedostępnych w żadnych książkach czy na stronach internetowych.

7. Czy w Tatrach można jeździć na rowerze?

Na większość szlaków znajdujących się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego nie można wjechać rowerem. Taki zakaz podyktowany jest względami bezpieczeństwa. Ponieważ w sezonie na szlakach panuje duży ruch turystów pieszych, możliwość jazdy na rowerze mogłaby generować dużo wypadków i kolizji. Zresztą powiedzmy sobie szczerze, większość szlaków nie jest dostosowana do takiego ruchu.

W Tatrach polskich do dyspozycji rowerzystów są szlaki:

• Od Brzezin do schroniska Murowaniec na Hali Gąsienicowej,
• Ścieżka pod Reglami od Skoczni Wielka Krokiew do Kir w Kościelisku,
• Dolina Chochołowską od Siwej Polany do schroniska na skraju Polany Chochołowskiej,
• Kuźnice-Kalatówki

8. Czy czarny szlak jest najtrudniejszy?

Obiegowa opinia przekazywana w Polsce z pokolenia na pokolenie, że czarny szlak jest najtrudniejszy — jest nieprawdziwa!

W Tatrach występuje pięć kolorów szlaków (żółty, niebieski, czerwony, czarny, zielony) i żaden z nich nie oznacza trudności. Planując wycieczkę, przebieg szlaku sprawdzamy na mapie, patrzymy jakie przewyższenie musimy pokonać oraz czas przejścia. W Tatrach również należy sprawdzać, czy na trasie będą miejsca ze sztucznymi ułatwieniami (klamry, łańcuchy) oraz czy występuje ekspozycja.

9. Z czego robi się oscypki?

W Tatrach od pokoleń występuje tradycyjne pasterstwo i na tatrzańskich halach wypasane są owce. Wypas owiec prowadzony jest od 23 kwietnia (od św. Wojciecha) do 29 września (do św. Michała) czasami ze względu na odpowiednie warunki, wypas jest przedłużany. Owce są dojone i z ich mleka w bacówce wyrabia się oscypki.

Warto podkreślić, że w wyrobie oscypka dopuszczalny jest dodatek krowiego mleka, ale nie może przekraczać 30%. Mówiąc o oscypku większość myśli o małych serkach, ale dobrze wiedzieć, że oscypek to ten o dużym wrzecionowatym kształcie.

10. Czy z potoku górskiego można pić wodę?

Nie ma większych przeciwwskazań, aby pić wodę z potoku płynącego w Tatrach. Warto wiedzieć, że taka woda jest uboga w składniki mineralne i jeszcze bardziej chce się po niej pić. Aby taka woda miała jakąkolwiek wartość dla naszego organizmu, warto wrzucić do niej jakieś rozpuszczalne tabletki z podstawowymi witaminami i mikroelementami.

Dodatkowo wody nie powinno się czerpać poniżej schronisk. Najlepiej nalewać z wyżej położonych źródeł, ale tutaj również nie mamy nigdy pewność, że gdzieś wyżej nie załatwiało się jakieś zwierzę lub np. nie leży jakaś padlina. Do napełniania wody przydadzą się odpowiednie butelki z filtrem.

Pamiętajmy, że powyżej kosodrzewiny ciężko będzie znaleźć jakąkolwiek wodę. Dlatego planując wycieczkę i pakując plecak, zabieramy ze sobą wystarczająca ilość napojów, dotyczy to zwłaszcza upalnych dni.

11. Co zrobić, gdy w trakcie wycieczki spotka nas burza?

Najważniejszą zasadą jest planować tak wyjście, aby burza nie zastała nas w górach. Dlatego przed wycieczką sprawdzamy aktualne prognozy, szczególnie zwracając uwagę na występowanie burz. Również podczas wędrówki spoglądamy w niebo i obserwujemy, co na nim się dzieje i czy nie powstają chmury burzowe. Można również śledzić burze dzięki odpowiednim aplikacją w telefonie.

Jeśli burza zastanie nas w górach, należy zaprzestać dalszej wycieczki i najlepiej zawrócić. Jeżeli mamy taką możliwość, staramy się jak najszybciej dotrzeć do schroniska.

Gdy znajdziemy się w zasięgu uderzeń pioruna, przede wszystkim nie panikujemy, nie uciekamy — tylko schodzimy w miarę szybko, trzymamy się z dala od metalowych rzeczy, unikamy cieków wodnych, nie stoimy w najwyższym punkcie takim jak grań lub szczyt i nie chowamy się pod drzewem.

Jeżeli wyładowania są bardzo blisko, przyjmujemy pozycję bezpieczną, czyli embrionalną, starając odizolować się od podłoża, stając np. na karimacie. Pamiętajmy również, że najczęściej burze występują około południa, dlatego na wycieczkę wyruszamy wcześnie rano a w przypadku niepewnej pogody, zmieniamy ją na krótszą lub z niej rezygnujemy.

---

Michał Jarząbek - Giewont

Przewodnik tatrzański — ponad 10 lat doświadczenia w oprowadzaniu po Tatrach i Zakopanem. Rodowity góral z Zakopanego i miłośnik przyrody tatrzańskiej. Przewodnictwem zajmuje się zawodowo, oprowadza grupy oraz indywidualne osoby po górach. Prywatnie pasjonat jazdy na rowerze oraz fotografii krajobrazów górskich.