Kwiaty rosnące w Tatrach — Piękno i różnorodność flory tatrzańskiej

Tatry stanowią wspaniałe bogactwo, które odnaleźć można w pięknie krajobrazu oraz różnorodności przyrody. Budzi ona zainteresowanie turystów, jak również mieszkańców Podhala. Oprócz wspaniałych zwierząt górskich właśnie kwiaty są to częścią przyrody tatrzańskiej, która szczególnie zachwyca.

Kwiaty rosnące w Tatrach

Dębik ośmiopłatkowy, goryczka krótkołodygowa, pierwiosnek łyszczak, pierwiosnek łyszczak, rojnik górski, sasanka alpejska, urdzik karpacki, omieg kozłowiec, goryczka wiosenna, lilia złotogłów, dziewięćsił bezłodygowy, szafran spiski, szarotka alpejska, tłustosz alpejki, goryczka trojeściowa, tojad mocny, żywiec gruczołowaty, ciemiężyca zielona, pierwiosnek maleńki, dzwonek alpejski, lilijka alpejska, lepnica bezłodygowa, ostróżka tatrzańska.

Kiedy myślimy o roślinach tatrzańskich, kojarzymy to z okresem wiosennym i letnim. W ten czas krajobraz Tatr okraszony jest wspaniałymi barwami kwiatów. Kwitnąca tatrzańska roślinność może być wspaniałym tłem do zdjęć. Poniżej lista z opisem niektórych charakterystycznych kwiatów tatrzańskich, które możemy spotkać podczas wędrówek po Tatrach.

Dębik ośmiopłatkowy

(Dryas octopetal)

Opis: Niewielka krzewinka górska, wysokości do 15 cm, z silnie zdrewniałymi, płożącymi pędami. Kwiaty białe, pojedyncze, duże. Liście wierzchem ciemnozielone i błyszczące, dołem biało, filcowato owłosione. Liście przypominają małe liście dębu.

Kwitnienie: czerwiec — lipiec

Występowanie: W Tatrach i Małych Pieninach. Rośnie na skałach, piargach, między murawami, głównie na podłożu wapiennym. W górach do wysokości 2150 m.

Dobrze wiedzieć: Jest to relikt polodowcowy, który przetrwał w Tatrach. Rośnie wolno, żyje ponad 100 lat. Charakterystyczna roślina tatrzańska, jej nazwa nawiązuje do kształtu liścia dębu.

Goryczka krótkołodygowa (Klusjusa)

(Gentiana clusii)
Opis: Jedna z najpiękniejszych goryczek tatrzańskich. Roślina wieloletnia o wysokości do 10 cm. Nieduża, kilkucentymetrowa łodyżka dźwiga duży kwiat, osiągający niekiedy wielkości do 6-7 cm.

Kwitnienie: maj — czerwiec

Występowanie: W Polsce tylko w Tatrach. Rośnie na nasłonecznionych zboczach, trawiastych upłazkach, w szczelinach skalnych — wyłącznie na podłożu wapiennym. Od regla dolnego po piętro hal.

Dobrze wiedzieć: Nazywana jest również Klusjusza od nazwy łacińskiej. Poza Tatrami nigdzie w Polsce nie występuje. Jest rośliną leczniczą.

Pierwiosnek łyszczak

(Primula auricula)

Opis: Roślina wieloletnia, wysokość do 25 cm. Liście nieco mięsiste tłustawe w dotyku. Łodyga dźwiga kilka kwiatów w kolorze żółtym, dzwonkowate, pachnące morelami.
Kwitnienie: kwiecień — czerwiec
Występowanie:  W Tatrach i dawniej w Pieninach (wyginął). Porasta wilgotne łąki górskie, szczeliny skalne, skały wapienne. Zasięg wynosi od 950 m po ponad 2000 m.

Dobrze wiedzieć: Uprawiany w ogródkach skalnych oraz alpinariach w charakterze wiosennych roślin ozdobnych. Polska i łacińska nazwa wskazuje na fakt, że pierwiosnki zakwitają jako jedne z pierwszych roślin wiosną.

Rojnik górski

(Sempervivum montanum)

Opis: Oryginalny i charakterystyczny kwiat wysokogórski, tworzący rozetki o średnicy 5 cm. Z jej środka wyrasta gęsto ulistniona łodyga, wysokości 10-20 cm, na szczycie bardzo gęsty kwiatostan. Posiada mięsiste liście, tworzące mniejsze i większe różyczki.

Kwitnienie: lipiec — sierpień

Występowanie:  W Tatrach, na Babiej Górze i Bieszczadach. Rośnie prawie wyłącznie na granice i kwarcycie. Na skałach, usypiskach i piargach oraz kamienistych zboczach. Zasięg w Tatrach od 900 m — 2500 m.

Dobrze wiedzieć: Tworzące roślinę mniejsze i większe różyczki „roją się” tuż koło siebie i stąd właśnie jej nazwa. Rojnik ma dużą żywotność, dzięki swojej budowie jest przystosowany do dłuższych suszy.

Sasanka alpejska

(Pilsatilla alba)

Opis: Wieloletnia roślina górska do 30 cm wysokości. Włochata łodyga, liście odziomkowe, na długich ogonkach. Kwiaty duże śnieżnobiałe z wierzchu niebieskoszare pod spodem, osadzone pojedynczo na szczycie łodygi.

Kwitnienie: maj — lipiec
Występowanie:  W Tatrach, Górach Izerskich, Karkonoszach, na Babiej Górze. Rośnie w murawach naskalnych, trawiastych zboczach, łączkach górskich. Przeważnie w piętrze halnym na podłożu granitowym, podchodzi do wysokości 2550 m.
Dobrze wiedzieć: Jest rośliną trującą, w Polsce przebiega jej północna granica zasięgu.

Urdzik karpacki

(Soldanella carpatica)

Opis: Bylina górska z charakterystycznymi kwiatami. Łodyżki kwiatowe wysokości do 15 m zakończone kilku, przeważnie trzema dzwonkowatymi koloru fioletowego kwiatami.
Kwitnienie: maj — czerwiec
Występowanie: W Tatrach, na Babiej Górze. Bardzo obficie porasta lasy bukowe, jodłowe i świerkowe. Można go spotkać u podnóży górskich aż po same szczyty. Rośnie na wszystkich typach podłoża wapiennym oraz granitowym.

Dobrze wiedzieć: Jest to endemit karpacki, rośnie tylko w Karpatach zachodnich z Tatrami i nigdzie więcej na  świecie. Kwiat zwyczajowo nazywany Jaślinkiem.

Omieg kozłowiec

(Doronicum clusii)

Opis: Roślina górska do wysokości 30 cm, ale często niższa. Łodyga zakończona zawsze tylko jednym koszyczkiem kwiatowym koloru złocistożółtego o średnicy do 7 cm. Liście dość gęsto owłosione na wierzchu, spodem i brzegach.
Kwitnienie: lipiec — wrzesień
Występowanie: Wyłącznie w Tatrach wysokich. Kozłowce spotkać można wśród wysokogórskich muraw, na halach i skałach bezwapiennych. Jego zasięg od ok.1400 m po najwyższe szczyty Tatr.
Dobrze wiedzieć: Dawniej górale i badacze tatrzańscy nazywali kozłowiec kozim korzeniem i wierzyli, że pomaga na zawroty głowy. Kozłowiec jest rośliną chętnie zjadaną przez kozice, przypuszczalnie stąd pochodzi nazwa.

Goryczka wiosenna

(Gentiana verna)

Opis: Niska roślina zielna, wysokości 3-15 cm liczące łodyżki. Liście dolne zebrane w rozetę, łodygowe małe i węższe. Kwiat duży, koloru ciemnobłękitnego zawsze jeden na końcu łodygi.
Kwitnienie: maj — wrzesień
Występowanie: W Tatrach oraz Pieninach i na wniesieniu Gubałowskim. Rośnie na halach, upłazkach, polankach leśnych, skałach wapiennych. Zasięg od podnóży po piętro halne, spotykana nawet powyżej 2100 m.
Dobrze wiedzieć: Kwiaty goryczki są wrażliwe na chłód i wilgoć, w nocy potrafią zwijać się śrubowato w spiczaste pąki. Zdarza się, że ponownie kwitnie we wrześniu. Uprawiana w ogródkach skalnych.

Nazwa z łaciny verna=wczesna.

Lilia złotogłów

(Lilium martagon)

Opis: Okazała, charakterystyczna roślina cebulowa, wysoka do 1,5 m. Łodyga sztywna wyrasta ze złotawożółtej cebuli. Liście podłużne eliptycznolancenowate. Kwiaty duże koloru brudnoróżowego z ciemniejszymi plamami, zwieszone. Kwiatostan stanowi luźne, kilkukwiatowe grono.
Kwitnienie: czerwiec — lipiec
Występowanie: W Tatrach, Karpatach i Sudetach, poza górami występuje rzadko. Spotkać ją można w rzadkich lasach, zaroślach i miejscach trawiastych. W Tatrach rośnie po piętro kosówki.
Dobrze wiedzieć: Górale złotogłów nazywają leluja, od dawna jest znanym ornamentem w zdobnictwie góralskim. Nazwa „złotogłów” ma związek ze złotą barwą cebuli. Roślina trująca i lecznicza.

Dziewięćsił bezłodygowy

(Carlina acalis)

Opis: Przyziemna roślina o liściach głębokopierzastosiecznych, zebranych w rozetę. Łodyga rozwinięta do kilkunastu centymetrów. Kwiatostan koszyczek, do 15 cm średnicy, ze słomiastymi listkami okrywy.
Kwitnienie: sierpień — wrzesień
Występowanie: W Tatrach, Beskidach, Pieninach, Karpatach i Sudetach oraz licznych stanowiskach na niżu. Porasta miejsca suche, nasłonecznione, pastwiska, upłazki, kamieniste i trawiaste zbocza. W Tatrach prawie do 2000 m.
Dobrze wiedzieć: Dawniej uważane za magiczne ziele, górale wierzyli, że dziewięćsił posiada dziewięć tajemnych mocy, które powodują jego zwiększoną siłę leczenia. Motywy z tą rośliną można spotkać np. na gorsetach góralek.

Goryczka kropkowana

(Gentiana punctata)

Opis: Roślina górska, o grubej łodydze wysokości 20- 80 cm. Ma grube, długie rozgałęzione kłącze. Liście duże, szerokojajowate o charakterystycznym wyglądzie. Kwiaty zebrane na szczycie łodygi, duże brudnawożółte z ciemnobrunatnymi kropkami.
Kwitnienie: lipiec — sierpień
Występowanie: W Tatrach i na Babiej Górze, Sudetach. Rośnie na trawiastych zboczach i upłazach, na zarastających piargach wyłącznie na podłożu granitowym, głównie w piętrze kosodrzewiny i halnym.
Dobrze wiedzieć: Jest rośliną leczniczą, kłącze zawiera glikozydy używane w przemyśle farmaceutycznym. Nazwa nawiązuje do ciemnobrunatnej nakrapianej korony.

Szafran spiski (Krokus)

(Crocus scepusiensis)

Opis: Wieloletnia roślina do 20 cm wysokości. Liście zazwyczaj 2 czasem 4 wyrastające u podstawy łodygi. Kwiaty stosunkowo niewielkie fioletowoliliowe (czasami białe), żółte pręciki.
Kwitnienie: marzec — kwiecień
Występowanie: Na Babiej Górze, w Gorcach, Beskidzie Małym, na Pilsku. W Tatrach w niższych partiach głównie w reglu dolnym na halach i pastwiskach, sięga  do 1600 m.
Dobrze wiedzieć: Jest pierwszym zwiastunem wiosny, krokus tworzy duże zbiorowiska. Na terenie Tatr najwięcej można ich spotkać w Dolinie Chochołowskiej. Często w trakcie ich kwitnienia spadają jeszcze śniegi, co nie przeszkadza przy nawrocie wiosny znów się im rozwinąć.

Szarotka alpejska

(Leontopodium alpinum)

Opis: Charakterystyczna roślina górska wysokości 5-20 cm cała gęsto owłosiona grubym, białym filcem.Łodyżka pojedyncza, dość gęsto, skrętolegle ulistniona. Liście wąskopodługowate, ku nasadzie zwężające się. Koszyczki kwiatowe skupione po kilka na szczycie pędów. Kielich w postaci szczeciniastego puchu.
Kwitnienie: maj — lipiec
Występowanie: w Polsce tylko w Tatrach. Rośnie w naskalnych murawach, na skałkach lub w ich pobliżu.Występuje od regla dolnego po piętro halne tylko na podłożu wapiennym.
Dobrze wiedzieć: Dawna nazwa góralska to „kocie łapki”, dziś już nieużywana. Najbardziej znana ze wszystkich roślin tatrzańskich kojarzonych z Tatrami.

Goryczka trojeściowa

(Gentiana asclepiadea)

Opis: Wieloletnia roślina zielna wysokości do 1 m. Gładkie i cienkie łodygi ulistnione są naprzeciwlegle. Liście duże, gładkie, lancetowate, zaostrzone na końcu. Kwiaty okazałe, ciemnoniebieskie.
Kwitnienie: sierpień — wrzesień
Występowanie: Wszystkie pasma Karpat, Sudety. Rośnie wielkimi kępami, zaroślach, lasach, w ziołoroślach, w kosodrzewinie, na halach i łąkach górskich. W Tatrach od regla dolnego po kosówkę.
Dobrze wiedzieć: Jej kwitnienie jest zwiastunem nadchodzącej jesieni w Tatrach. Jest rośliną leczniczą, zawiera związek goryczkowy.

Jej nazwa polska ma związek z obecnością gorzkich substancji.

Tłustosz alpejski

(Pinguicula alpina)

Opis: Charakterystyczna bylina owadożerna wysokości 5-15 cm. Jasnozielone liście, rozpościerają się niedużą różyczką na ziemi, mięsiste, lepkie, pokryte włoskami gruczołowymi. Szczypułka zakończona zawsze jednym kwiatem. Kwiaty białe, z 2 żółtymi plamkami.
Kwitnienie: maj — sierpień
Występowanie: w Polsce tylko w Tatrach, od regla dolnego po piętro alpejskie. Rośnie w szczelinach skalnych lubi miejsca wilgotne raczej zacienione, wilgotne skały, mokre młaczki, źródliska.
Dobrze wiedzieć: Jest jednym gatunkiem tłustosza w Polsce. Owad przylepia się do liścia, który zwija się w rurkę i tam następuje trawienie.

Żywiec gruczołowaty

(Dentaria glandulosa)

Opis: Wieloletnia roślina zielna wysokości 10-30 cm. Łodyga z jednym okółkiem liści zakończona gronem kliku kwiatowym. Liście złożone, brzegiem ząbkowane. Kwiaty dosyć spore w liczbie 2-9, intensywnie fioletowe.
Kwitnienie: kwiecień — czerwiec
Występowanie: We wszystkich pasmach karpackich. W Tatrach najobficiej w piętrze regla dolnego rzadziej w reglu górnym i piętrze kosodrzewiny. Rośnie w lasach liściastych, przeważnie bukowych, na glebie próchniczej, na wapieniu i skałach osadowych.
Dobrze  wiedzieć: Cała roślina pachnie lekko czosnkiem. Nazwa tak polska i łacińska pochodzi od gruczołków znajdujących się na liściach.

Tojad mocny

(Aconitum firmum)

Opis: Duża charakterystyczna bylina, wysokości do 1,5 m, o bulwiatym kłączu. Z grubego korzenia wyrasta sztywna, w środku pusta łodyga, ulistniona skrętolistnie. Liście dłonastosieczne podzielone na wąskie łatki. Kwiaty duże, niebieskofioletowe lub intensywnie niebieskie, mają kształt hełmiasty.
Kwitnienie: lipiec — sierpień
Występowanie:  W Tatrach, Karpatach, Sudetach, Babiej Górze, Pilsku, Beskidzie Śląskim i Żywieckim. Rośnie na górskich łąkach, w lasach, na zrębach, wśród kosodrzewiny, na brzegach potoków, na wapieniu i granicie. Od regla dolnego nawet po piętro turniowe.
Dobrze wiedzieć: Jest rośliną silnie trującą, owce i bydło instynktownie jej unikają.

Ciemiężyca zielona

(Veratrum lobelianum)

Opis: Pokaźna, bujna bylina wysokości 50-150 cm, o grubej i wysokiej łodydze, gęsto owłosionej i ulistnionej. Liście duże, szeroko eliptyczne. Kwiaty drobne, koloru żóławozielonego zebrane na szczycie łodygi w bardzo gęsty kwiatostan.
Kwitnienie: czerwiec — sierpień
Występowanie:  W górach często spotykana, na niżu rzadsza. Rośnie w lesie, wśród zarośli kosówki, na łąkach, na stożkach piargowych. W Tatrach dochodzi do piętra halnego.
Dobrze wiedzieć: Roślina nazywana przez górali „strzemieszycą”, jest lecznicza i trująca. Związki zawarte w kłączu obniżają ciśnienie krwi i zwalniają pracę serca.

Pierwiosnek maleńki

(Primula minima)

Opis: Niewielka, wysokogórska roślina, wysokości do 5 cm. Z kłącza wyrastają drobne, małe, gęste różyczki liściowe. Liście klinowate, lśniące, zimozielone, wycięte na szczycie w kilka ząbków. Kwiaty przeważnie pojedynczo na łodyżce, duże, średnicy do 3 cm, barwy purpuro-fioletowej.
Kwitnienie: czerwiec — lipiec
Występowanie: W Karkonoszach i przede wszystkim w Tatrach. Rośnie w szczelinach skalnych, na żwirkach, upłazkach, trawiastych zboczach, na podłożu granitowym. Głównie w piętrze hal i turni.
Dobrze wiedzieć: Zapylany jest przez pszczoły i trzmiele, rośnie zazwyczaj gromadnie.

Dzwonek alpejski

(Campanula alpina)

Opis: Wieloletnia roślina górska do 20 cm wysokości, wełnisto owłosiona. Liście ustawione naprzemianlegle, zwężające się w ogonek, u góry płytko karbowane. Kwiaty okazałe do 2,5 cm długości, zwisłe, koloru szarawo — fioletowo — niebieskiego.

Kwitnienie: lipiec — sierpień
Występowanie: W Polsce tylko w Tatrach. Rośnie głównie pośród skał i turni, na  zboczach górskich, halach, tylko na granicie. Od piętra kosodrzewiny po  piętro alpejskie.
Dobrze wiedzieć: Roślina zawiera rurki mleczne, po przełamaniu rośliny sączy się lepki biały sok. Nazwa nawiązuje do kształtu korony.

Lilijka alpejska

(Lloydia serotina)

Opis: Drobna roślina cebulowa wysokości 5-12 cm. Liście 2 bardzo drobne, wyrastające z cebuli. Kwiaty koloru białego, przeważnie 1 rzadziej 2, na zewnątrz żółte u nasady, dosyć duże, z 3 różowymi smugami. Zawsze osadzone na szczycie łodygi.

Kwitnienie: czerwiec — lipiec
Występowanie: W Tatrach, roślina górska, rośnie na skałach, upłazkach i murawach wysokogórskich w pietrze kosodrzewiny i halnym.
Dobrze wiedzieć: Łacińska nazwa rodzajowa nadana została na cześć angielskiego botanika Edwarda Lloyda.

Lepnica bezłodygowa

(Silene acaulis)

Opis: Niewielka roślina wieloletnia wysokości do 4 cm, tworząca gęste zbite poduszki. Liście drobne, równowąskie i zaostrzone. Kwiaty liczne, ciemno albo jasno — różowe, o dzwonkowatym kielichu.
Kwitnienie: czerwiec — sierpień

Występowanie:  W Tatrach, roślina wysokogórska, rośnie w piętrach kosodrzewiny, halnym i turniowy. Na piargach, murawkach międzyskalnych, usypiskach skalnych, na wapieniu i granicie.
Dobrze wiedzieć: Świetnie znosi letnie przymrozki, jest znakomicie przystosowana do suchy warunków klimatycznych. Posiada bardzo długi do 1 m korzeń.

Ostróżka tatrzańska

(Delphinium oxysepalum)

Opis: Charakterystyczna roślina górska wysokości 20-50 cm. Łodyga tęga, soczysta, nierozgałęziona. Liście duże, dłoniaste, nagie lub skąpo owłosione o odcinkach grubo ząbkowanych. Kwiaty okazałe, barwy błękitnofioletowej, opatrzone grubą brodawkowatą ostrogą.
Kwitnienie: lipiec — sierpień
Występowanie: Endemit Karpat Zachodnich: Tatry, Chocz, w Małej Fatrze, w Niżnich Tatrach. W Tatrach można spotkać głównie w piętrze kosówki i halnym. Rośnie na piargach, na trawiastych upłazach, w ziołoroślach, głównie na wapieniu.
Dobrze wiedzieć: Polska nazwa odnosi się do kwiatów mających charakterystyczną ostrogę. Kwiaty ostróżki lubią zjadać kozice. Roślina dobrze utrzymuje glebę i chroni grunt przed erozją.

Źródło:

"Rośliny tatrzańskie — atlas" Z.Radwańska — Paryska

"Kwiaty Tatr" Zbigniew Mirek, Halina Piękoś — Mirkowa

---

AUTOR