Wywierzyska w Tatrach Polskich: Charakterystyka tatrzańskich źródeł krasowych

Będąc w Tatrach, możemy natrafić na tzw. wywierzyska, są to duże, bardzo wydajne źródła krasowe przyrody nieożywionej. Pojawiają się w miejscach, gdzie krążąca w szczelinach i pustkach krasowych woda napotyka przeszkodę w postaci nieprzepuszczalnych skał i w ten sposób pod ciśnieniem wydostaje się na powierzchnię. Nazwa wywierzysko pochodzi od góralskiego określenia "wywierającej" spod ziemi wody. Miejsce gdzie woda znika w podziemnym źródle nazywane jest ponorem. Poniżej przedstawione wywierzyska są dostępne dla turystów

Lodowe Źródło - wywierzysko w Dolinie Kościeliskiej

Dojście do wywierzyska jest bardzo proste, znajduje się w Dolinie Kościeliskiej, na wysokości Bramy Kraszewskiego ok. 50 m od mostku na drodze do jaskini Mroźnej. Jest jednym z najpiękniejszych wywierzysk tatrzańskich. Wypływa po ciśnieniem z wapiennego rumoszu skalnego na wysokości ok. 974 m. n.p.m., tworząc nieduże rozlewisko, z którego woda odpływa trzema wyraźnymi strugami. Wywierzysko Lodowe odwadnia m.in. masyw Organów i pobliski masyw Czerwonych Wierchów.

Średnia wydajność tego wywierzyska to ok. 600 l/s, a największy wypływ w czasie powodzi nawet 8-10 000 l/s. Dzięki barwieniom wody wykonanym w latach 60/70 XX wieku, wykazano połączenia wywierzyska z jaskiniami Czarną, Śnieżną, Miętusią, Kozią.

Czas przepływu wody od zabarwienia aż do wypływu w źródle sięga od kilku godzin do nawet kilka dni, uzależnione jest to od pory roku i wielkości opadów. Wypływająca woda z wywierzyska jest bardzo czysta, jej temperatura wynosi bez względu na porę roku ok. 4,0-4,5 °C.  W pobliżu wypływu wody ustawiona jest platforma widokowa  z ławkami. W XX wieku gdy na Starych Kościeliskach istniał zakład hutniczy, wody wypływające z Lodowego Źródła używano do napędzania machin kuźniczych na polanie.

Wywierzysko Chochołowskie

Wypływa  ok. 30 m na południe od skały Kmietowicza w Dolinie Chochołowskiej na wysokości ok. 988 m n.p.m. Wypływa u podnóża stromych, zalesionych zboczy zbudowanych z wapieni i dolomitów  Wywierzysko zwane również Chochołowskim Źródłem ma kształt niewielkiego stawku z charakterystycznym lejkowatym zagłębieniem ok. 1,6 m głębokości.

Wykorzystywane dawniej było przede wszystkim do pojenia bydła. Stawek był kiedyś głębszy, lecz górale wrzucali do niego głazy i kłody, by uniemożliwić topienie swojego inwentarza. Z dna pod ciśnieniem wydobywa się woda uchodząca do Potoku Chochołowskiego dwiema strugami. Średnio z wywierzyska wypływa ok.400 l/s a średnia temperatura to ok. 4,5-5,0 °C .

Wywierzysko Olczyskie - jedno z największych wywierzysk w Tatrach

Wypływa w Dolinie Olczyskiej, na wschodnim skraju Polany Olczyskiej u podnóży Skupniów Upłazu. Jest to jedno z najobfitszych krasowych wywierzysk w Tatrach Polskich. Wytryska ono na wysokości ok. 1070 m n.p.m.  Eksperyment barwienia wody w latach 60 i 80 udowodnił, że wywierzysko odwadnia  min. Dolinę Pańszczycy, jego średnia wydajność to ok. 500 l/s a temperatura wody ok.4,5°C. Czas przepływu wody podziemnymi systemami dochodzi nawet do ok. 40 godzin. Jesienią w 1999 r. rejon źródła został zniszczony przez nieznanych sprawców. Obecnie w centralnej części wypływu wybudowana jest specjalna platforma widokowa.

Powyżej zostały przedstawione wywierzyska, które są udostępnione turystycznie. Z niedostępnych a równie dużych i ciekawych wywierzysk w Tatrach Polskich należy wymienić Wywierzysko Goryczkowe oraz Wywierzysko Bystrej.

---

AUTOR