Przejdź do treści

Stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem: Historia i opis grobów

Przewodnik tatrzański
Opublikowane według Michał Jarząbek-Giewont w Zakopane · czwartek 01 Paz 2015
W Zakopanem niedaleko dolnych Krupówek przy ulicy Kościeliskiej znajduje się tzw. Stary Kościółek i kapliczka Gąsieniców obok, których mieści się cmentarz na Pęksowym Brzyzku nazywanym Starym Cmentarzem. Ta wyjątkowa nekropolia jest jedną z najsłynniejszych w naszym kraju i o każdej porze roku przyciąga turystów.

Kiedy powstał Stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem i kiedy został zabytkiem


stary cmentarz
Stary Cmentarz powstał ok.1850 roku, grunty pod niego prawdopodobnie ofiarował właściciel terenu Jan Pęksa. Pierwotnie był miejscem pochówku mieszkańców Zakopanego i okolic, były tu grzebane bliżej nieznane osoby młode, ofiary wypraw w Tatry lub gruźlicy.

W roku 1889 została na cmentarzu pochowana osoba sławna. Był nią niezwykle zasłużony dla Zakopanego, powszechnie znany i darzony wielkim poważaniem lekarz dr Tytus Chałubiński.

Dopiero w roku 1931 wojewódzki konserwator uznał cmentarza za zabytek narodowy. Początkowo powierzchnia cmentarza była większa, lecz w czasie okupacji hitlerowskiej Niemcy zmniejszyli go o prawie jedną trzecią, tworząc drogę prowadzącą do dolnej stacji kolejki na Gubałówkę. Bramę wiodąca na cmentarz została wykonana z Kuźnickiego żelaza, obok której wiszą tablice.

Pierwsza ze znamiennym napisem: "Ojczyzna to ziemia i groby. Narody tracąc pamięć, tracą życie. Zakopane pamięta 1848-1944". Druga tablica ku czci kurierów tatrzańskich z lat 1939-1944.

Przez zakopiański cmentarz prowadzi jedna aleja, po której bokach w kilku rzędach usytuowane są groby. Znaczna część nagrobków to wspaniałe dzieła sztuki z motywami podhalańskimi powstałe w pracowniach okolicznych artystów.


Skąd nazwa cmentarz zasłużonych na Pęksowym Brzyzku

Nazwa cmentarza pochodzi od nazwiska Pęksa darczyńcy ziemi, pierwszego właściciela gruntów, na których znajduje się cmentarz. Natomiast drugi człon nazwy pochodzi z gwary góralskiej gdzie brzyzek oznacza urwisko nad potokiem (stromą skarpę), która biegnie wzdłuż potoku Cicha Woda.
Często niewłaściwie nazywany jako cmentarz zasłużonych na Pęksowym Brzyzku, ponieważ znajdują się tutaj m.in. rodzinne mogiły okolicznych mieszkańców a nie tylko znanych osób. Obecnie na terenie Starego Cmentarz chowa się osoby zasłużone dla Zakopanego, Podhala i Polski oraz zmarłych, którzy mają tu rodzinne grobowce.
Za wejście na teren cmentarza pobierana jest opłata w wysokości 3 zł osoby dorosłe 1,50 zł dzieci i młodzież.

Groby na Starym Cmentarzu znanych osób


Z prawej strony głównej alei:


Jan Peksa cmentarz
Jan Pęksa "Mielorz" (1822-1878)
Fundator cmentarza, powstaniec chochołowski, młynarz

Jędrzej Jarzabek Marusarz toprowiec ratownik
Jędrzej Marusarz-Jarząbek (1877-1961)
Przewodnik tatrzański, ratownik TOPR, cieśla


górb Zwoliński
Stefan Zwoliński (1900-1982)
Speleolog, legionista, fotograf, działacz turystyczny.


grób Stanisław Zubek
Stanisław Zubek (1896-1982)
Narciarz, producent nart.


gób Bronka Czecha
Bronisław Czech (1908-1944) - grób symboliczny
Narciarz, olimpijczyk, taternik, ratownik górski, pilot i instruktor szybowców.


mogiła ratowników TOPR
Stanisław Mateja-Torbiarz (1943-1994)
Ratownik TOPR, instruktor ratownictwa.
Janusz Kubica (1948-1994)
Ratownik TOPR, instruktor taternictwa i ratownictwa.


mogiła Maciej Rysula
Maciej Rysula (1971-1997)
Taternik i alpinista


groby Marusarzy
Stanisław Marusarz (1913-1993)
Sportowiec, olimpijczyk, narciarz, kurier tatrzański, trener.
Helena Marusarzówna (1918-1941)
Wybitna narciarka, łączniczka ruchu oporu, kurierka tatrzańska.


mogiła Stanisław Gąsienica-Szymków z Lasa
Stanisław Gąsienica-Szymków z Lasa (1890-1928)
Przewodnik, ratownik tatrzański.


mogiła Zbigniew Korosadowicz
Zbigniew Korosadowicz (1907-1983)
Taternik, geograf, nauczyciel, kartograf, naczelnik TOPR.


Mariusz Zaruski mogiła
Mariusz Zaruski (1867-1941)
Generał, taternik, narciarz, marynarz, pisarz, malarz, założyciel i pierwszy naczelnik TOPR.


mogiła Stanisław Nędza-Kubiniec
Stanisław Nędza-Kubiniec (1897-1976)
Pisarz, poeta, prozaik, działacz podhalański.


mogiła Kornel Makuszyński
Kornel Makuszyński (1884-1953)
Pisarz, publicysta, felietonista.


mogiła Helena Roj-Kozłowska
Helena Roj-Kozłowska (1899-1955)
Artystka góralska, pisarka.


mogiła Andrzej-Bednarz
Andrzej Bednarz (1877-1967)
Lutnik, stolarz, nauczyciel lutnictwa.


mogiła Zofia Stecka
Zofia Stecka (1917-2017)
Taterniczka, grotołaz, przewodniczka tatrzańska.


mogiła Jan Długosz
Jan Długosz (1929-1962)
Taternik, alpinista, pisarz.


mogiła Stanisław Gąsienica-Byrcyn
Stanisław Gąsienica-Byrcyn (1887-1967)
Przewodnik tatrzański, ratownik górski.


mogiła Jędrzej Wala Starszy
Jędrzej Wala Starszy (1820-1896)
Przewodnik tatrzański


mogiła Paryskich
Zofia Radwańska-Paryska (1901-2001)
Botaniczka, taterniczka, pisarka, przewodniczka tatrzańska.
Witold Henryk Paryski (1909-2020)
Taternik, alpinista, przewodnik tatrzański, ratownik TOPR, krajoznawca, pisarz.


mogiła symboliczna Maciej BerbekaMaciej Berbeka (1954-2013) - grób symboliczny
Himalaista, nauczyciel, przewodnik tatrzański i wysokogórski, ratownik TOPR, grafik i scenograf.


mogiła Piotr Malinowski
Piotr Malinowski (1944-1995)
Taternik, naczelnik TOPR, narciarz.


groby ratowników TOPR
Marek Łabunowicz "Maja" (1972-2001)
Ratownik TOPR, muzyk.
Bartłomiej Olszański (1976-2001)
Ratownik TOPR, taternik.


mogiła Maciej Sieczka
Maciej Sieczka (1824-1897)
Przewodnik tatrzański


mogiła Józef Krzeptowski
Józef Krzeptowski (1907-1983)
Przewodnik tatrzański, kurier tatrzański, gawędziarz.


mogiła Tadeusz Gąsienica-Giewont
Tadeusz Gąsienica-Giewont (1915-1999)
Ratownik górski, przewodnik tatrzański, muzykant i aktor góralski.


Z lewej strony głównej alei:


mogiła Józef Stolarczyk
Józef Stolarczyk (1816-1893)
Ksiądz, pierwszy proboszcz zakopanego, taternik.


grób Andrzej Chramiec
Andrzej Chramiec (1859-1939)
Lekarz, wójt Zakopanego, radny.


mogiła Michał Kirkor
Michał Kirkor (1871-1907)
Taternik, lekarz, działacz Towarzystwa Tatrzańskiego.


mogiła Jan Gwalbert Pawlikowski
Jan Gwalbert Pawlikowski (1860-1939)
Publicysta, działacz ochrony przyrody, literaturoznawca, ekonomista, taternik.


mogiła Juliusz Zborowski
Juliusz Zborowski (1888-1965)
Historyk, etnograf, językoznawca, znawca Podhala.


mogiła Jan Krzeptowski-Sabała
Jan Krzeptowski Sabała (1809-1894)
Gawędziarz, muzykant, myśliwy.


mogiłą Tytus Chałubiński
Tytus Chałubiński (1820-1889)
Lekarz, botanik, taternik, działacz społeczny, propagator turystyki górskiej, popularyzator Zakopanego.


mogiła Władysław Orkan
Władysław Orkan (Franciszek Smaciarz) (1875-1930)
Pisarz, publicysta, działacz podhalański.


mogiła Kazimierz Przerwa-Tetmajer
Kazimierz Przerwa-Tetmajer (1865-1940)
Pisarz, czołowy poeta Młodej Polski, publicysta, taternik.


mogiła Stanisława Witkiewicza
Stanisław Witkiewicz (1851-1915)
Twórca stylu zakopiańskiego, architekt, malarz, pisarz, krytyk sztuki.


mogiła Bronisław Piłsudski
Bronisław Piłsudski (1866-1918)
Etnolog, etnograf, brat Józefa Piłsudskiego.


mogiła Karol Stryjeński
Karol Stryjeński (1887-1932)
Nauczyciel, plastyk, architekt, działacz turystyczny.


mogiła Antoni Kenar
Antoni Kenar (1906-1959)
Pedagog, rzeźbiarz, taternik.


nogrobek Józef Kapeniak
Józef Kapeniak (1906-1977)
Pisarz, polski prozaik, narciarz.


mogiła Władysław Hasior

Władysław Hasior (1928-1999)
Plastyk, nauczyciel, artysta, rzeźbiarz, malarz.


nagrobek Antoni Rząsa
Antoni Rząsa (1919-1980)
Rzeźbiarz, artysta, pedagog.


mogiła Włodzimierz Wnuk
Włodzimierz Wnuk (1915-1992)
Pisarz, publicysta, działacz podhalański.


mogiła Franciszek Marduła
Franciszek Marduła (1909-2007)
Lutnik, pedagog, narciarz, sportowiec.


nagrobek Wacław Felczak
Wacław Felczak (1916-1993)
Profesor, historyk, kurier i emisariusz Rządu RP na uchodźstwie.


Tablice pamiątkowe wiszące na murze na końcu cmentarza:


na murze tablica Mieczysław Karłowicz
Mieczysław Karłowicz (1876-1909)
Kompozytor, taternik, fotografik, narciarz.


tablica na cmentarzu Karol Szymanowski
Karol Szymanowski (1882-1937)
Kompozytor, pianista, pedagog, pisarz.


tablica na starym cmentarzu Oswald Balzer
Oswald Balzer (1858-1933)
Polski historyk, reprezentant rządu Galicji w słynnym sporze z Węgrami o Morskie Oko.

Źródło:
"Przewodnik Cmentarz na Pęksowym Brzyzku" Maciej Pinkwart - wydanie I 2007 r.


Michał Jarząbek-Giewont autor bloga
AUTOR

Przewodnik tatrzański — ponad 10 lat doświadczenia w oprowadzaniu po Tatrach i Zakopanem. Rodowity góral z Zakopanego i miłośnik przyrody tatrzańskiej. Przewodnictwem zajmuje się zawodowo. Prywatnie pasjonat jazdy na rowerze, skiturów oraz fotografii krajobrazów górskich.


5.0 / 5
2 recenzje
2
0
0
0
0
Roman
środa 07 Gru 2022
Cmentarz odwiedzamy za każdym razem,gdy z żoną przybywamy do Zakopanego. Chwile modlitwy tutaj,ubogacają nas i może też zmarłym,których dusze chyba są tu obecne...
stanislaw
czwartek 03 Lis 2022
Ile razy bylem w Zakopanem musialem odwiedzic cmentarz.Tego nie da sie opisac tam trzeba byc.
Wróć do spisu treści