Przejdź do treści

Podhale — charakterystyka regionu

Przewodnik tatrzański
Opublikowane według Michał Jarząbek-Giewont w Podhale · 25 Luty 2017
Podhale jest kotliną tektoniczną wypełnioną fliszem podhalańskim. Leży między Tatrami na południu, działem wodnym dorzeczy Orawy i Dunajca na zachodzie, krawędzią Beskidów na północy i rzeką Białką na wschodzie.
Kierując się cechami etnograficznymi, Podhalem określamy krainę leżącą pomiędzy Tatrami na południu a Gorcami i wschodnia częścią Pasma Podhalańskiego na północy.


Klimat Podhala


[image:image-0]
Jest typowo górski, charakterystyczne są długie i mroźne zimy oraz stosunkowo krótkie okres lata, ograniczony głównie do dwóch miesięcy. Specyficznym elementem klimatu jest ciekawe zjawisko inwersji temperatur, powodujące występowanie niższych temperatur w kotlinach (zwłaszcza w Kotlinie Orawskiej i Kotlinie Nowotarskiej) niż na szczytach gór.

Charakterystycznym zjawiskiem jest okresowo występujący suchy i ciepły wiatr halny, powodujący gwałtowne podnoszenie się temperatury a po ustąpieniu opady. Na terenie Podhala występują duże zasoby wód geotermalnych o temperaturze przekraczającej 80°C.


Sąd podchodzi nazwa Podhale?


[image:image-1]
Jest pochodzenia ludowego, powstała od ludowej nazwy Tatr, które górale nazywali Halami (gwarowo Holami), czyli nazwy pastwisk tam się znajdujących. Stąd teren leżący pod Tatrami, czyli pod Halami nazywano Podhalem. Dawniej nazwa ta odnosiła się do obszarów leżących w bliskim sąsiedztwie Tatr a obecnie nazywanych Skalnym Podhalem.

Nazwa Podhale w słownictwie ogólnopolskim i w literaturze pojawiła się późno, bo dopiero XIX wieku. Wcześniej obszar ten nazywano Nowotarszczyzną a jeszcze wcześniej Starostwem Nowotarskim.

Częstym błędem jest rozciąganie Podhala daleko poza jego etnograficzną granicę, włączając do Podhala Sądecczyznę, Limanowszczyzne czy Żywiecczyznę. Podobne błędy popełniono, ustanawiając administracyjne nazwy miejscowości, dodając niektórym z nich określenie „podhalański”, pomimo iż leżą poza Podhalem np. Maków Podhalański, Rokiciny Podhalańskie.
W społeczeństwie polskim nazwa Podhale stała się tak popularna, że nadawano ją różnym przedsiębiorstwom, domom, hotelom, pensjonatom, publikacjom, zespołom regionalnym itp. Największymi miastami Podhala są Nowy Targ i położone pod samymi Tatrami — Zakopane.

Nowy Targ to ponad 600-letnie miasto znane z tradycyjnych targów odbywających się tutaj w czwartki i soboty.
Zakopane to niespełna 30-tysięczne miasteczko, w trakcie sezonu powiększające się do 100 tysięcznej aglomeracji. Dzięki bliskiemu położeniu Tatr jest wspaniałym miejscem wypadowym na tatrzańskie szlaki. Zakopane jest silnym ośrodkiem sztuki ludowej oraz żywej tradycji i folkloru podhalańskiego.


Wyjątkowość Podhala


[image:image-5]
Podhale jest bardzo ciekawym i niepowtarzalnym regionem turystycznym Polski. Zawdzięcza to niezmiernie urozmaiconej i odmiennej kulturze ludowej górali podhalańskich. Do dziś jest ona przez nich pielęgnowana i kultywowana w zachowaniu tradycji, gwary, stroju obrzędowości.

Wizytówką tego regionu jest wciąż żywy folklor i obyczaje góralskie. W XIX wieku kulturę i sztukę góralską zaczęto traktować jako rdzennie polską i wartą upowszechnienia oraz naśladowania. Muzyka i tańce góralskie są zupełnie odmienne niż w innych częściach Polski. Niezwykle ciekawe jest tradycyjne budownictwo góralskie, parterowe drewniane domy budowane z płazów z dwuspadowym dachem krytym gontem.


Budownictwo na Podhalu


Układ góralskiej chałupy jest zwykle symetryczny: z lewej czarna izba, z prawej biała oraz rozdzielająca izby-sień. Front domu kierowany jest prawie na południe - „na godzinę jedenastą”. Ten region Polski znany jest z malarstwa na szkle, stolarki i ciesielki, lutnictwa, bogatego zdobnictwa sprzętów i wyposażenia gospodarskiego. Na Podhalu zachowało się do dziś wiele starodawnych zwyczajów i obyczajów. Podhale jest również jednym z najciekawszych w Polsce regionów pod względem walorów turystycznych i wypoczynkowych.

Z dużej ilości ciekawych obiektów znajdujących się na Podhalu warto zobaczyć drewniany kościółek z XV w. znajdujący się w Dębnie. Budynek został zbudowany z modrzewiowych i jodłowych bali bez użycia gwoździ. Niezwykle ciekawy jest żywy skansen w Chochołowie, zobaczyć tutaj można drewniane ponad stuletnie chałupy góralskie.

Podhale dzielimy na:

Skalne Podhale

Południowa najbliższa Tatr część Podhala. Zalicza się do niej miejscowości leżące na terenie Rowu Podtatrzańskiego, na grzbietach i w dolinach Pogórza Gubałowskiego i Pogórza Bukowiańskiego (Gliczarowskiego).

Do Skalnego Podhala należą:

Zakopane, Poronin, Murzasichle, Małe Ciche, Bukowina Tatrzańska, Brzegi, Gliczarów Górny, Kościelisko, Witów, Dzianisz, Nowe Bystre, Ząb, Suche.
Trudna jest do ustalenia północna granica Skalnego Podhala. Występują tu różnice nawet pomiędzy osiedlami tej samej miejscowości i tak do Skalnego Podhala zaliczymy jeszcze górne osiedla Białego Dunajca, górną część Cichego (Wierchciche), górne części Czerwiennego, Ratułowa, Leśnicy i Gronia.

Podhale Niżne (Nowotarskie)


Obejmuje znacznie większy obszar niż Podhale Skalne. Należą do niego miejscowości leżące na północ od Skalnego Podhala na długich północnych ramionach Pogórza Gubałowskiego i Pogórza Bukowiańskiego oraz w dolinach potoków rozdzielających te ramiona. Zaliczymy tu dolne części Cichego, Ratułowa i Czerwiennego, Miętustwo, Stare Bystre, Maruszynę, Skrzypne, Bańską, Gliczarów Dolny, a także dolną część Gronia i Leśnicy.

Do Podhala Niżnego należą dalej miejscowości leżące w dolinach rzek Czarnego Dunajca, Białego Dunajca i Białki Są to: Chochołów, Koniówka, dolna część Białego Dunajca, Szaflary, Białka oraz miejscowości w Kotlinie Nowotarskiej: Podczerwone, Czarny Dunajec, Wróblówka, Rogoźnik Długopole, Dział, Morawczyna, Krauszów, Lasek, Ludźmierz, Zaskale, miasto Nowy Targ, Bór, Waksmund, Gronków Ostrowsko. Do Podhala Niżnego należą także wsie położone tuż u podnóża bądź na zboczach Pasma Podhalańskiego i zachodnich krańców Gorców. Są to: Załuczne, Odrowąż, Pieniążkowice, Pyzówka, Klikuszowa, Obidowa.


Michał Jarząbek-Giewont autor bloga
AUTOR

Przewodnik tatrzański — ponad 10 lat doświadczenia w oprowadzaniu po Tatrach i Zakopanem. Rodowity góral z Zakopanego i miłośnik przyrody tatrzańskiej. Przewodnictwem zajmuje się zawodowo. Prywatnie pasjonat jazdy na rowerze, skiturów oraz fotografii krajobrazów górskich.


Nie ma jeszcze żadnych recenzji.
0
0
0
0
0
Wróć do spisu treści