Przejdź do treści

Kościoły w Zakopanem: Najpiękniejsze kościoły Zakopanego - msze święte

Przewodnik tatrzański
Opublikowane według Michał Jarząbek-Giewont w Zakopane · piątek 15 Maj 2020
Podczas zwiedzania Zakopanego, pełnego atrakcji turystycznych, można natrafić na wiele budynków sakralnych zlokalizowanych w różnym częściach miasta. Część z nich to stare drewniane świątynie na szlaku architektury drewnianej, stoją od dawna wkomponowane w otaczający krajobraz górski, niejako wtopione w przyrodę.

Poznaj najważniejsze kościoły w Zakopanem


Piękno i wyjątkowy styl ukazany jest w ich ciesielskim detalu, a wszystko jest jednocześnie funkcjonalne. Smukłe dachy kościołów , znakomicie komponują się z surową granią Tatr, ale i śnieg, który zalega tu długo, łatwiej się z nich osuwa. Wszystkie te elementy budowlane tradycji regionu zostały wykorzystane przez Stanisława Witkiewicza, twórcy oryginalnego zakopiańskiego stylu.

Wspaniała drewniana kapliczka w Jaszczurówce, jest tego najwspanialszym przykładem jest tego najwspanialszym przykładem. Do stylu Witkiewicza, widocznego nawet w sanktuarium na Krzeptówkach, w różnym stopniu nawiązują obecni budowniczowie podhalańskich świątyń. Poniżej zaprezentowane są zabytkowe oraz stosunkowo nowe, nie tylko drewniane, również te murowane. Oczywiście zdjęcia nie wystarczą, aby odczuć ich piękno, by tak się stało, trzeba te miejsca odwiedzić i zobaczyć naocznie. Poznaj z nami jakie ma kościoły Zakopane.


1. Kościół Matki Bożej Częstochowskiej przy ulicy Kościeliskiej


Stary Kościółek Zakopane
Stary Kościół w Zakopanem w zimie

Stary kościół w Zakopanem


Nieopodal wybudowanej przez Pawła Gąsienicę pierwszej kapliczki stoi zabytkowy drewniany kościół. Pierwotnie pod wezwaniem św. Klemensa a obecnie matki Boskiej Częstochowskiej, to pierwszy kościół parafialny tej górskiej wsi pod Gubałówką. Powstał z inicjatywy ówczesnych właścicieli dóbr zakopiańskich Klementyny i Edwarda Homolacsów. Pierwotna część (obecnie przednia) z jednym ołtarzem została wybudowana w 1847 r., w latach kolejnych 1850-1851 r. została rozbudowana przez ks. Stolarczyka południowa część oraz wieżyczka.

wewnątrz Starego Koscioła w Zakopanem
Ołtarz w Starym Kościele w Zakopanem

Budowniczym był lokalny cieśla, Sebastian Gąsienica Sobczak. W 1863 roku przed kościółkiem stanęła drewniana dzwonnica, która została rozebrana przed I wojna światową. Budowla wewnątrz jest skromna, ołtarze — główny i dwa boczne zostały wykonane przez znanego rzeźbiarza ludowego Wojciecha Kułacha Wawrzyńcoka z Gliczarowa. Świątynia przy ulicy Kościeliskiej jest przez zakopiańczyków z sympatią nazywany „Starym kościółkiem”. Nieopodal na Pęksowym Brzyzku, znajduje się zabytkowy stary cmentarz, założony w latach 50. XIX w.

W kościółku od ponad 100 lat odprawiane są msze w niedziele i święta.

Godzina: 10:00


2. Sanktuarium Świętej Rodziny przy Krupówkach


kosciół pw. świętej Rodziny przy Krupówkach
Kościół św. Rodziny przy Krupówkach


Najstarsza parafia Najświętszej Rodziny w mieście


Budowę nowego kościoła z kamienia górskiego przy popularnych obecnie Krupówkach rozpoczął w 1877 r. pierwszy proboszcz Zakopanego ks. Józef Stolarczyk. Ukończył ją po 19 latach prac w 1896 r. następca Stolarczyka ks. Kazimierz Kaszelewski.

Jest to budowla w stylu neoromańskim zaprojektowana przez znanego warszawskiego architekta Józefa Piusa Dziekońskiego. Do realizacji projektu użyto kamienia górskiego oraz częściowo materiałów z rozbiórki obiektów hutniczych w Kuźnicach, a wielkopiecowy żużel został wykorzystany w zaprawie murarskiej. Dnia 16 września 1899 r. ks. biskup Jan Puzyna dokonał konsekracji, który przejął od Starego Kościółka przy Kościeliskiej funkcję parafialną. Dzwony do niego zostały ufundowane przez Kasę Zaliczkową. Znaczną część prac stolarskich wykonano w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem.

Twórcą ołtarza głównego postawionego w 1903 r. jest krakowski rzeźbiarz Kazimierz Wakulski. W stylu witkiewiczowskim utrzymana została znajdująca się na lewo od prezbiterium wykonana 1899 kaplica boczna św. Jana Chrzciciela. Ufundowana przez rodzinę Gnatowskich, została wykonana w stylu zakopiańskim według projektu Witkiewicza. Zaliczana jest obecnie do najcenniejszych zabytków Zakopanego.

Witkiewicz namalował do niej obraz olejny przedstawiający św. Jana Chrzciciela na tle Czarnego Stawu Gąsienicowego. W rysach św. Jana nie trudno doszukać się podobieństwa do autora obrazu, co swego czasu wywołało w Zakopanem skandal. Witkiewicz zaprojektował również wszystkie drzwi wejściowe do świątyni, kraty oddzielające kaplice, ławki, konfesjonały oraz niemal wszystkie ołtarze, także ołtarza w kaplicy Matki Bożej Różańcowej.

W latach 20. XIX w. proboszczem został ks. Jan Tobolak. W tym okresie wykończono wnętrze, powstała wtedy polichromia, na której można odnaleźć wizerunki znanych postaci Zakopanego: Władysława Zamoyskiego, brata Alberta, jak również ks. Józefa Stolarczyka. Kolorową polichromię wykonano w latach 1932-34 według projektu Janusza Kotarbińskiego.
Świątynia z częstymi mszami świętymi w niedziele, jest często odwiedzana przez turytów.

Msze święte w niedziele i święta - godziny:

6:30, 8:00, 9:30, 11:00, 12:30, 15:00, 17:00, 19:00


3. Kaplica w Jaszczurówce


kaplica w Jaszurówce w Zakopanem
Kaplica w Stylu Zakopiańskim na Jaszczurówce

Drewniany kościółek pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa


Na Terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego, nieopodal wejścia do Doliny Olczyskiej przy drodze Oswalda Balzera stoi drewniana kaplica. Obiekt został wybudowany w całości w stylu zakopiańskim w latach 1904-1908 według projektu Stanisława Witkiewicza. Fundatorem byli synowie Adama Uznańskiego, właściciela „Państwa Szaflary” obejmujących oprócz Jaszczurówki — Szaflary, Biały Dunajec, Poronin, Murzasichle oraz część Tatr polskich.

Nazwa Jaszczurówka pochodzi od żyjących tutaj płazów salamander plamistych nazywanych przez górali jaszczurami.
Zachwycająca proporcjami i wykonaniem budynek pokryta jest gontowym dachem z sygnaturką. Świątynia zbudowana jest z ciosanych belek tzw. płazów, bryła budynku w kształcie prostokąta osadzona jest na wysokiej kamiennej podmurówce.

drewnianyc ołtarz kościółek w Jaszczurówce
Ołtarz i witraże w kaplicy na Jaszczurówce

Nad wejściem figurka Chrystusa Frasobliwego wykonana przez artystę ludowego Józefa Janosa z Dębna. Dwuspadowy dach o szczytach zdobionych góralskimi słoneckami wieńczy czworoboczna wieżyczka z dzwonem odlanym w 1907 r., charakterystyczna czworoboczna sygnaturka zwieńczona metalowym krzyżem. Wnętrze pełne prostoty zdobi snycerka wzorowana na motywach roślinnych. Ołtarz główny zaprojektowany przez Stanisława Witkiewicza przypomina góralską chałupę z typową podhalańską snycerką. Obok ołtarza barwne witraże przedstawiające Matkę Bożą Częstochowska i herb Polski oraz Matkę Bożą Ostrobramską i herb Litwy również projektu Witkiewicza.

Od 1954 roku kaplicę wzbogaca wymalowane na szkle Stacje Drogi Krzyżowej autorstwa Józefa Jana Jachymiaka oraz dwa ołtarzyki wykonane przez Józefa Janosa. Piękny dębowy kandelabr pochodzący z okresu okupacji jest autorstwa Stanisława Zdyba, znanego bardziej jako taternik i narciarz.

Początkowo opiekę nad tym miejscem sprawowała parafia w Poroninie, ale posługę duszpasterską sprawowali przeważnie duchowni odpoczywający tutaj. Od 1984 r. po utworzeniu samodzielnej parafii na Cyrhli opiekę nad kaplicą sprawują księża Marianie.

Na Jaszczurówce msze św. odbywają się:


W niedziele i uroczystości: 10:00 - (1.XI - 31.IV)
W dni powszednie: 17:00 - (01.V - 31.X)


4. Kościół Parafialny Św. Antoniego oo. Bernardynów przy górnych Bulwarach Słowackiego


kościół Bernardynów w Zakopanem Bulwary Słowackiego
kościół Bernardynów w Zakopanem przy Bulwarach Słowackiego


Pod wezwaniem św. Antoniego


W Zakopanem na Bystrem stoi ładny drewniany budynek oo. Bernardynów, wyglądem nawiązujący do budownictwa regionalnego i stylu witkiewiczowskiego. Jest to rozbudowana w 1950 r. przyklasztorna kaplica. Bernardyni osiedlili się w Zakopanem 1892 roku, początkowo mieszkając w wynajętych domkach. Po zakupie domu w 1902 roku otworzyli dom zakonny Bernardynów z niedużą kapliczką.

Wnętrze wykonane przez góralskich cieśli jest pełne prostoty góralskiej snycerki. Główny ołtarz św. Antoniego z modrzewia został zaprojektowany przez lokalnego rzeźbiarza Pawła Szczerbę. Płaskorzeźby stacji Drogi Krzyżowej wyrzeźbił znany artysta ludowy Józef Janos z Dębna. Ciekawie i oryginalnie wygląda chór, będący jakoby lożą w górnej części. W roku 2001 budynek został powiększony o nowe prezbiterium.

Pomimo że kościół oficjalnie znajduje się pod adresem Bulwary Słowackiego, jego główne wejście znajduje się od strony ulicy Mieczysława Karłowicza. Samodzielna parafia pod wezwaniem św. Antoniego z Padwy obejmująca Bystre, Koziniec i Antałówkę została utworzona w 1984 r.

Nabożeństwa w kościele oo. Bernardynów odbywają się:


 
  • Niedziele i święta: 7:00, 8:30, 10:00, 11:30, 17:00, 19:00
  • Święta pracujące: 7:00, 9:00, 18:00
  • Dni powszednie: 7:00, 18:00

5. Kaplica Świętego Krzyża na Kalatówkach


Kaplica pw. św Krzyża na Kalatówkach
Kaplica na Kalatówkach


Przy drodze biegnącej z Kuźnic na Kalatówki na terenie ofiarowanym przez hr. Władysława Zamoyskiego znajduje się klasztor sióstr Albertynek. Na jego terenie stoi wybudowana 1898 r. drewniana kaplica pod wezwaniem Świętego Krzyża. Według projektu Stanisława Witkiewicza budynek został wybudowany przez sześciu zakonników z pomocą górali pod kierunkiem Brata Alberta. Obiekt sakralny w stylu zakopiańskim prezentuje nadzwyczaj skromne, wyróżnia się od innych projektów witkiewiczowskich brakiem wszelkich zdobień.

Wnętrze zostało urządzone z franiszkowską prostotą, gdzie oprócz zwykłego drewnianego ołtarza znajdują się jedynie obraz Matki Boskiej Częstochowskiej i Brata Alberta. W ołtarzu umieszczono drewniany krzyż — nieznanego autora. Krucyfiks to dar przeora paulinów z Krakowskiej Skałki, odnowiony w szkole Przemysłu Drzewnego i pomalowany na prośbę brata Alberta przez swojego przyjaciela Stanisława Witkiewicza.

ołtarz kaplicy na Kalatówkach
Ołtarz w kościele na Kalatówkach

W 1901 r. w ogrodzie klasztornym nieopodal została postawiona Chatka Pustelnika, gdzie w skromnych warunkach mieszkał brat Albert podczas swoich pobytów w Zakopanem. Obecnie w domku mieści się niewielkie muzeum pamiątek po Adamie Chmielowskmi, częstym gościem bywał w tym miejscu Karol Wojtyła. W 1902 r. albertyni przekazali klasztor i kaplice ss. Albertynką, bracia wybudowali sobie drugą pustelnię na tzw. Śpiącej Górce na zboczach Krokwi. Czasami odbywają się tutaj msze święte.


6. Kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty na Harendzie


Drewniany Kościół na Harendzie
Kościół na Harendzie

Nieopodal Muzeum i Mauzoleum Jana Kasprowicz stoi drewniana świątynia pochodząca z Zakrzowa koło Kalwarii Zebrzydowskiej. Zaniedbany i opuszczony kościół z inicjatywy malarza i architekta Władysława Jarockiego, zięcia Jana Kasprowicza oraz proboszcza Jana Tobolaka w roku 1947 został przeniesiony na Harendę.

W trakcie montażu świątyni w nowym miejscu wymieniono spróchniałe i przegniłe elementy, zachowując jednak oryginalny kształt. Oszalowano ponownie soboty, dobudowano przedsionki (główny i boczny) dach pokryto nowymi gontami.

Kościół na Harendzie od tyłu
Zabytkowy Kościół na Harendzie

W środku znajduje się i ciekawa polichromia odnowiona przez Jarockiego. Uwagę zwracają XVII -wieczne barokowe ołtarze, w bocznych umieszczono obrazy olejne malowane również przez Władysława Jarockiego. Na uwagę wewnątrz zasługuje malowany na desce obraz Chrystusa Króla anonimowego autora oraz dwie ludowego pochodzenia kapliczki.

Msze św. odbywają się:

Niedziele i święta: 8:00, 11:00, 18:00
w tygodniu: 18:00


7. Kościół Rektoralny Matki Bożej Nieustającej Pomocy na „Górce”


kościół Jezuitów w Zakopanem na Górce
Kościół na Górce w Zakopanem

Na południowym stoku Gubałówki, na Górce stoi widoczny z daleka budynek z wieżą. Należy on do jezuitów, którzy działali na Podhalu już od końca lat 50. XVII w. Osiedlili się dopiero w roku 1898 r. Dostali wówczas zgodę przez ówczesnego proboszcza Kazimierza Kaszalewskiego na wybudowanie w Zakopanem domu zakonnego Towarzystwa Jezusowego. Jezuici zakupili parcelę na stokach Gubałówki i na gruncie odkupionym od Wojciecha Gąsienicy Kubiorka postawili niedokończony dom przeniesiony z niższej parceli. W budynku zorganizowali niewielki klasztor. Następnie rozpoczęto budowę przyklasztornego kościoła, którego ukończenie i uroczyste poświęcenie nastąpiło w 1908 roku.

Drewnianą a z czasem otynkowana i pokrytą blachą świątynię zaprojektował jezuita brat Stanisław Dydek. Według jego szkiców został zbudowany ołtarz główny, w którym prace rzeźbiarskie wykonał rzeźbiarz Józef Turko z Przemyśla. Umieszczony tu obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy jest kopią obrazu z rzymskiego kościoła. Po bokach ołtarza stoją rzeźbione w lipie figury św. Ignacego Loyoli i św. Franciszka Ksawerego autorstwa artysty Józefa Skotnicy. Świątynia posiada dwie kaplice, po prawej Św. Andrzeja Boboli, a po lewej Św. Ignacego Loyoli, której głównym projektodawcą był lokalny artysta Wojciech Brzega. Artysta rzeźbił również zabytkowe konfesjonały.

Dwanaście gipsowych medalionów na ścianach bocznych projektu Jana Nalborczyka przedstawia wyniesionych na ołtarze jezuitów. W czasie okupacji niemieckiej jezuici zostali wysiedleni z klasztoru, a w nim Niemcy próbowali urządzić kino, potem magazyn. Po zakończeniu wojny świątynia pełniła z powrotem swoją funkcję.

Msze w niedziele i święta odbywają się w godzinach:


  • Dni powszednie: 6:00, 7:30, 18:00.
  • Niedziele: 6:00, 8:00, 10:00, 12:00, 18:00.


8. Kościół parafialny Świętego Krzyża


Kościół parafialny pod wezwaniem Świętego Krzyża
Kościół parafialny pw. Świętego Krzyża w Zakopanem

W 1982 r. rozpoczęto budowę kościoła na dużej działce miedzy ulicami Chałubińskiego i Zamoyskiego. Starania o zezwolenie na budowę obiektu rozpoczęto w 1958 r., otrzymano je dopiero na początku lat 80 ubiegłego wieku. Świątynia został zbudowany w latach 1982-91, projekt strzelistej świątyni oraz jej wnętrza wykonał architekt Witold Cienkiewicz.

W 1984 roku kardynał Franciszek Macharski dokonał wmurowania kamienia węgielnego, wcześniej poświęconego w Watykanie przez papieża. Prace metaloplastyczne są autorstwa tutejszego kowala-artysty Władysława Gąsienicy Makowskiego. Stojącą wewnątrz figurę przedstawiająca Brata Alberta wykonał lokalny rzeźbiarz Antoni Grabowski.

Rozległe wnętrze ma przeszło tysiąc miejsc, dzięki temu organizowane są w nim koncerty także symfoniczne. Podczas pielgrzymki do Zakopanego 6 czerwca 1997 roku Jan Paweł II wstąpił do tego miejsca na modlitwę. Spotkanie z papieżem połączone z adoracją Najświętszego Sakramentu było kameralne, uczestniczyło w nim ok. 150 osób. Stąd co roku wyrusza pielgrzymka do krzyża na Giewoncie, uczestniczą w niej osoby z całej Polski.

Msze odbywają się:


  • w sobotę o godz. 17:00
  • w niedzielę o godz. 6:30, 8:00, 9:00, 10:30, 12:00, 17:30 i 19:00


9. Kościół Salwatorianów przy Bulwarach Słowackiego


Kościół Salwatorianów przy Bulwarach Słowackiego w Zakopanem
Kościół Salwatorianów w Zakopanem


pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Świata


U podnóża Antałówki znajduje się parafia pod wezwaniem Matki Zbawiciela, prowadzona przez salwatorianów. Drewniany nieduży kościół powstawał w latach 1956-68 r.

Ciekawa bryła budynku wraz z przyległą do niego strzelistą wieżą jest przykładem nowoczesnego regionalizmu. Dach i wieże pokrywają drewniane gonty, duże okna zdobią witraże autorstwa Andrzeja Gałka. Wyposażenie jest skromne, jest tam modrzewiowy stół Pański, ustawiony w środku półokrągłego prezbiterium.

Od 1976 r. Salwatorianie prowadzą tu ośrodek Duszpasterski, dla wschodniej części Zakopanego położonej pod Antałówką. Od 1985 roku jest tu siedziba parafii.

Msze w dni powszednie i niedzielę:


Niedziela: 7:30, 9:30, 11:00, 12:30, 18:00, 20:00
Codziennie: 7:30, 18:00 (X-III)
                     7:00, 19:00 (IV-IX)


10. Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej


Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej na Krzeptówkach
Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej na Krzeptówkach w Zakopanem


Sanktuarium narodowe na Krzeptówkach


Na Krzeptówkach swoją siedzibę mają ks. Palotyni, którzy przybyli na to miejsce w 1950 r. a w latach 1957-1959 wybudowali dom z kaplicą Niepokalanego Serca Maryi. Nieopodal budynku w latach 1987-1992 r. zostało wybudowane sanktuarium, jako wotum za uratowanie życia papieża Jana Pawła II. W dniu zamachu na Papieża 13 V 1981 r. powstał wśród parafian pomysł wzniesienia kościoła Matki Bożej Fatimskiej.

Jest to pierwsza świątynią w Polsce pod takim wezwaniem. Sanktuarium zostało wzniesione w ciągu pięciu lat, kładąc cudowny medalik pod każdą cegłę fundamentu. Wmurowane zostały również różaniec od Jana Pawła II, jego zdjęcie i wiązanka róż.

Wewnątrz Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej na Krzeptówkac
W środku Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej na Krzeptówkach

Budynek zaprojektował miejscowy architekt Stanisław Tylka, budowniczymi byli miejscowi górale. W ołtarzu głównym można podziwiać tabernakulum i tron ze statuą Matki Bożej Fatimskiej. Ołtarze boczne poświęcone są portugalskim dzieciom, którym w 1917 r. objawiła się w Fatimie Maryja. Obecnie świątynia na Krzeptówkach to Sanktuarium Narodowe Matki Bożej Fatimskiej.

Msze święte odbywają się:


Niedziele i Święta: godz. 7.00, 8.30, 10.00, 11.30, 17.00, 19.00
Dni powszednie: godz. 7.00, 12.00, 19.00
Msza Święta w intencji Ojca Świętego, Kościoła i Ojczyzny: godz. 12.00

11. Kościół na Olczy


Kościół Olcza
Kościół parafialny na Olczy

Pod wezwaniem Matki Boskiej Objawiającej Cudowny medalik oo

Widoczny z daleka kościół pod wezwaniem Matki Bożej Objawiającej Cudowny Medalik na Olczy powstał w latach 1981-1988 r. Składa się z charakterystycznych pięciu segmentów swoim kształtem nawiązujących do wzniosłych szczytów tatrzańskich. Budynek jest dwupoziomowy i zbudowany jest w konstrukcji żelbetonowej.

Wystój wnętrza oraz ołtarze zaprojektowała architekt Teresa Lisowska-Gawłowska. Drzwi głównego wejścia wykonane z drewna dębowego wykonał miejscowy stolarz Stanisław Walkosz-Jambor, wzorując się na „dźwierzach” domów góralskich. W części górnej może pomieścić się 1500 osób, w części dolnej znajduje się wielofunkcyjna sala parafialna, sześć sal katechetycznych oraz inne pomieszczenia.
Pochodzący 1994 roku nowy kościół pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego, autorem projektu jest Janusz Ingarden.

Msze św. w Sanktuarium Matki Boskiej Objawiającej Cudowny medalik odbywają się:


w niedziele i święta:
o godz. 7.00; 9.00; 11.00; 18.00
(w lipcu i sierpniu – dodatkowa o godz. 20.00)
w dni powszednie:
o godz. 7.00 i 18.00
( w lipcu i sierpniu o godz. 7.00 i 20.00 )


12. Kościół księży Marianów na Cyrhli


kościół pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego Cyrhla
Kościół na Cyrhli

Z pięknym widokiem na Tatry

W 16 września 2000 r. ks. Kard. Macharski dokonał konsekracji kościoła pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego na Cyrhli.

Msze w Kościele Marianów na Cyrhli odbywają się:


W Niedziele i Uroczystości:  8:30; 11:30; 19:00
W dni powszednie: 19:00,
w Adwencie: 7:00
w Wielkim Poście w piątki: 17:00; 19:00

Kaplica Królowej Tatr na Wiktorówkach


Kaplica wiktorówki

Sanktuarium Matki Bożej Jaworzyńskiej Królowej Tatr


Co prawda nie leży w Zakopanem, ale z pewnością warto wspomnieć w tym zestawieniu o bardzo popularnym miejscu wśród wiernych i turystów. Wiktorówki można odwiedzić w drodze na Rusinową Polanę, odbywają się tutaj również nabożeństwa w dni powszednie.

Źródło:
"Zakopane Przewodnik historyczny" Lidia Długołęcka, Maciej Pinkwart, wyd II.Warszawa 1994


Michał Jarząbek-Giewont autor bloga
AUTOR
Przewodnik tatrzański — ponad 10 lat doświadczenia w oprowadzaniu po Tatrach i Zakopanem. Rodowity góral z Zakopanego i miłośnik przyrody tatrzańskiej. Przewodnictwem zajmuje się zawodowo. Prywatnie pasjonat jazdy na rowerze, skiturów oraz fotografii krajobrazów górskich.


Nie ma jeszcze żadnych recenzji.
0
0
0
0
0
Wróć do spisu treści