Historia powstania Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego

Rozwijający się na przełomie XIX i XX w. w Tatrach ruch turystyczny i wzrastająca ilość wypadków, zrodziła myśl stworzenia pogotowia górskiego. Zorganizowane formy ratownictwa górskiego pojawiły się w Tatrach najpierw po ich południowej stronie następnie po Polskiej.

Powstanie ratownictwa górskiego w Tatrach

W 1907 roku Mieczysław Karłowicz i gen. Mariusz Zaruski, podjęli działania mające na celu powołanie organizacji niosącej pomoc w górach. Do tego czasu każdą wyprawę ratunkową organizowano dorywczo, zwykle z różnymi przeszkodami i trudnościami, ponieważ brakowało wyposażenia oraz chętnych i odpowiednio wyćwiczonych ratowników.

Zimą podczas samotnej wycieczki narciarskiej nad Czarny Staw Gąsienicowy, w lawinie śnieżnej pod Małym Kościelcem, ginie jeden z głównych inicjatorów powstania Pogotowia Górskiego, taternik i wybitny kompozytor Mieczysław Karłowicz. Jego śmierć w smutny i symboliczny sposób przysłużyła się i przyspieszyła powstanie ratownictwa górskiego w Tatrach.

Pierwsi ratownicy

29 października 1909 r. został zatwierdzony Statut Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, pierwszej tego typu organizacji w krajach poza alpejskich, a czwartej na świecie. Naczelnikiem został gen. Mariusz Zaruski a prezesem dr Kazimierz Dłuski.

Jednymi z pierwszych ratowników byli znakomici przewodnicy tatrzańscy m.in. Klemens Bachleda, Jędrzej Marusarz-Jarząbek, Szymon Tatar młodszy, Jakub Wawrytko-Krzeptowski oraz taternicy zakopiańscy: Henryk Bednarski, Józef Lisiecki i Stanisław Zdyb.

W tamtych czasach do akcji ratowniczy używano lin, haków, poszkodowanego znoszono na noszach „bambusach", a ratownicy posiadali podręczne apteczki. Systematycznie odbywały się kursy i ćwiczenia podnoszące kwalifikacje członków Pogotowia.

Początki ratownictwa w Tatrach

Jedną z pierwszych wypraw ratowniczych, była przeprowadzona niecały rok od założenia pogotowia, akcja na Małym Jaworowym Szczycie. W wyprawie ginie zastępca naczelnika TOPR, Klemens Bachleda zwany "królem Przewodników Tatrzańskich". Jego śmierć podczas wyprawy ratunkowej, dzisiaj jest symbolem ofiarności, bezinteresowności i poświęcenia tatrzańskich ratowników.

Najważniejszą częścią TOPR stanowiła Straż Ratunkowa, która składała się z członków czynnych, którzy przeprowadzali akcje ratunkowe. Poza tym istnieli członkowie honorowi. Od początku ratownicy nosili na lewym ramieniu symbol TOPR-u — błękitny krzyż na białym tle.

W okresie od powstania Pogotowia do 1939 roku było 50 ratowników TOPR . W 1927 roku nastąpiła zmiana organizacyjna pogotowia i TOPR został sekcją ratunkową Polskie Towarzystwa Tatrzańskiego. W latach trzydziestych w Dworcu Tatrzańskim rozpoczęły się stałe dyżury, a szefem pogotowia w tym czasie był Józef Oppenheim.

Podczas okupacji hitlerowskiej TOPR funkcjonował jako Freiwillige Tatra Bergwach, zorganizowane na podobieństwo służb alpejskich. W czasie trwania wojny wyprawy ratunkowe odbywały się nadal, ale głównie po niemieckich turystów. W tym czasie władze okupacyjne na stanowisko kierownika mianowały Zbigniewa Korosadowicza .

Pogotowie po II wojnie światowej

Po wyzwoleniu Zakopanego wznowiono działalność TOPR i już w luty 1945 roku ratownicy uczestniczyli w słynnej akcji na Zwierówce. Uratowali wtedy po słowackiej stronie Tatr w Zuberskiej Dolinie, rannych partyzantów słowackich i radzieckich. W 1952 roku powołano Górskie Ochotnicze Pogotowie Górskie, które obejmowało swoją działalnością wszystkie góry w Polsce, a TOPR stał się jego Grupą Tatrzańską.

W latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia podjęto pierwsze próby wykorzystania śmigłowca do akcji ratowniczych.

Dnia 13 XI 1991 r. Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe zostało reaktywowane po blisko 40 latach, a  Grupa Tatrzańska GOPR-u przestała istnieć.

W dniu 11 sierpnia 1994 roku miało miejsce największa tragedia w historii TOPR-u. Podczas lotu do Zakopanego, śmigłowiec Sokół spada do Doliny Olczyskiej. Wskutek upadków i rozbicia maszyny życie straciło dwóch ratowników: Stanisław Mateja Torbiarz, Janusz Kubica Kubica oraz dwóch pilotów Bogusław Arendarczyk i Janusz Rybicki.

Kolejne tragiczne wydarzenie miało miejsce pod koniec 2001 roku, kiedy to podczas akcji w rejonie Szpiglasowej Przełęczy, w lawinie śnieżnej giną młodzi ratownicy: Bartłomiej Olszański i Bartek Łabunowicz "Maja".

Siedziba Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego mieści się przy ulicy Piłsudskiego 63 a w Zakopanem. Obecnie TOPR liczy ponad 250 członków. W jego skład wchodzi ok. 30 ratowników zawodowych, pozostali to ratownicy-ochotnicy. W ciągu roku ratownicy interweniują w różnych miejscach na terenie Tatr, w ścianach skalnych, w dolinach, w jaskiniach, oraz na stokach narciarskich.

W razie wypadku w Tatrach należy dzwonić pod numer alarmowy:

TOPR +48 601 100 300

Źródło:

„Wielka Encyklopedia Tatrzańska” Zofia i Witold H. Paryscy

---

AUTOR