Przewodnik po dzielnicach Zakopanego: odkryj urok tego miasta

Zakopane to miasto górskie znane niemal każdemu Polakowi. Położone pomiędzy Tatrami a Gubałówką stanowi świetną bazę wypadową do zwiedzania okolicznych dolin oraz wyjść na szczyty i przełęcze. Przebywając w Zakopanem, warto również pospacerować jego dzielnicami i odkryć ciekawe miejsca i zabytki miasta.

Najbardziej znane dzielnice Zakopanego to: Olcza, Bystre, Jaszczurówka, Kuźnice, Pardałówka, Antałówka, Toporowa Cyrhla, Krzeptówki, Mrowce, Szymaszkowa, Koziniec, Żywczańskie, Gubałówka, Kotelnica, Pod Skocznią, Harenda.

1. Olcza — jedna z najstarszych dzielnic Zakopanego

To jedna z najstarszych i największych dzielnic Zakopanego. Rozciągnięta wzdłuż dolnego biegu Olczyskiego Potoku i na stokach okolicznych wzgórz, pomiędzy Bystrem a Ustupem. Olcza jest słonecznym osiedlem, z którego roztacza się malowniczy widok na Tatry.

Pierwsze wzmianki o Olczy pochodzą z 1624 roku, gdy jeszcze była to osobna wieś. Mieszkający tu górale byli współwłaścicielami różnych hal w Tatrach Polskich np. na Hali Olczysko oraz Hali Gąsienicowej. Zapuszczając się w boczne uliczki Olczy, zobaczyć można jeszcze stare chałupy góralskie.

Do ciekawych budynków należy budowany w latach 1980-1988 r. kościół Księży Misjonarzy pod wezwaniem matki Boskiej Cudownego Medalika. Widoczne z daleka jego strzeliste kształty przypominają tatrzańskie turnie. Ze wzgórza, na którym stoi świątynia, rozciąga się ładny widok na szczyty tatrzańskie.

2. Bystre

Osiedle położone u podnóży Nosala przy drodze do Jaszczurówki. Z Bystrego biegną drogi na Olczę, do Morskiego Oka, do Kuźnic, do centrum Zakopanego i przez Koziniec na Antałówkę.

Na Bystrym przy ul. Karłowicza można obejrzeć mniej znane dzieło Stanisława Witkiewicza, skromną kapliczkę Korniłowiczów. Nieopodal stoi drewniany kościół Bernardynów, zdobiony wewnątrz przez artystów z Podhala.

Przy ul. Oswalda Blazera naprzeciwko Nosala, wznosi się duży budynek, gdzie mieści się Uniwersytecki Szpital Ortopedyczno Rehabilitacyjny. Murowany gmach z elementami stylu zakopiańskiego został ukończony w 1928 roku według projektu Jana Koszyca-Witkiewicza, bratanka słynnego Stanisława. Z Bystrego spacerem można dojść do nieodległej Jaszczurówki.

3. Jaszczurówka

Jedna ze starszych dzielnic Zakopanego położona przy drodze Oswalda Blazera, nieopodal wylotu doliny Olczyskiej, 4 km od centrum miasta.

Dawniej znajdował się tutaj basen cieplicowy, jedyny w polskich Tatrach użytkowany od połowy XIX wieku. W roku 1862 kąpielisko z niedużym zapleczem urządził w tym miejscu właściciel tego terenu, Adam Uznański.

Początkowa temperatura cieplicy wynosiła ok. 19 stopni C, po próbie powiększenia dopływu ciepłej wody dokopano się do znajdującej się w pobliżu źródła wody zimnej. W latach 80/90 XX wieku kąpielisko została całkowicie zniszczone i rozebrane. Obecnie w jego miejscu znajduje się utworzone przez TPN Ośrodek czynnej ochrony płazów i gadów.

Dawniej w latach 90. XIX wieku spod Hotelu pod Gewontem mieszczącym się na skrzyżowaniu Krupówek z ulicą Kościeliską i Nowotarską trzy razy dziennie jeździł konny omnibus do Jaszczurówki. Trasa przejazdu była pierwszą linią komunikacyjną Zakopanego.

Nazwa Jaszczurówka wywodzi się od salamandry plamistej występującej w tym rejonie, nazywanych przez górali jaszczurami.

W Jaszczurowe pośród lasu dolnego regla stoi piękna, drewniana kaplica pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Jest to jeden z najwspanialszych budynków w stylu zakopiańskim, zaprojektowany przez jego twórcę Stanisława Witkiewicza.

Na Jaszczurowe w okolicach osiedla Bór znajduje się nieduży klasztor Sióstr Urszulanek, gdzie przez wiele lat zatrzymywał się kardynał Karol Wojtyła, kiedy przyjeżdżał na narty do Zakopanego.

Z Jaszczurówki wiedzie szlak turystyczny w głąb Doliny Olczyskiej, nieopodal wejścia do doliny znajduje się parking oraz przystanek autobusowy.

4. Toporowa Cyrhla

Jedna z wyżej położonych dzielnic Zakopanego, od Jaszczurówki szosą 2,4 km. Położona jest na północ od Wielkiego Kopieńca przy drodze Oswalda Blazera.

Nazwa Toporowa Cyrhla pochodzi od góralskiego nazwiska Topór oraz gwarowego słowa Cyrhla, które oznacza polanę wykarczowaną w lesie. Osiedle jest pięknie położone, wyniesione o przeszło ponad 100 m nad centrum Zakopanego. Daje ciekawy widok na położone niżej miasto oraz otaczającą je Gubałówkę. W widniejącej stąd panoramie Tatr szczególnie malowniczo prezentuje się Giewont.

Z Cyrhli można rozpocząć wycieczki w głąb Tatr, początek mają tutaj szlaki: znakowany na zielono na Kopieniec Wielki i do Jaszczurówki oraz czerwony — jeden z najstarszych przez Psią Trawkę do Roztoki i Morskiego Oka.

Dawniej Cyrhla znana była z masowo kwitnących wiosną krokusów, zostały one jednak bardzo wyniszczone przez zrywanie, wykopywanie, oraz postępującą zabudowę.

5. Gubałówka

Wznosi się bezpośrednio na Zakopanem, przewyższając miasto o ok. 300 m. Szczyt nie jest jednak najwyższym wzniesieniem długiego, rozłożystego pasma Gubałowskiego o dość łagodnie nachylonych zboczach. Ciągnie się ono od Poronina w dolinie Białego Dunajca po Witów w dolinie Czarnego Dunajca.

Gubałówka to niezwykle popularne miejsce odwiedzanie tłumnie przez turystów o każdej porze roku. Na górę można wyjechać w kilka minut wagonikiem kolejki linowo-terenowej lub wyjść jednym z dostępnych znakowanych szlaków.

Na grzbiet Gubałówki można dostać się jeszcze wygodnym wyciągiem krzesełkowym z Szymaszkowej lub znacznie starszym na Butorowy Wierch. Gubałówką poprowadzona jest wygodna spacerowa droga asfaltowa, łącząca wszystkie górne stacje kolejki i wyciągów.

Z płaskiego, szerokiego grzbietu Gubałówki rozpościera się wspaniały panoramiczny widok na Zakopane i szczyty Tatr Bielskich, Wysokich oraz Zachodnich. Widok na Tatry z Gubałówki uzmysławia różnice krajobrazowe ich poszczególnych części oraz uwidacznia piętra roślinności.

Po przeciwnej stronie roztacza się widok na rozległą krainę Podhala z widniejącymi na horyzoncie pasmami Pienin, Gorców oraz Beskidu Wysokiego z Babią Góra i Pilskiem.

6. Krzeptówki

Osiedle położone przy drodze biegnącej z Zakopanego do Kościeliskiej Doliny. Leży na północ od wylotu Doliny za Bramką i Małego Żlebku. Nazwa pochodzi od przysiółka góralskiego, gniazda rodowego Krzeptowskich, z którego to rodu wywodzi się wielu znakomitych i zasłużonych osób dla Podhala i Tatr.

Na Krzeptówkach mieści się chata Sabały — budynek należący do otoczonego sławą gawędziarza — Jana Krzeptowskiego Sabały. Drewniany dom reprezentuje najdawniejszy typ budownictwa góralskiego.

Krzeptówki znane są ze stojącego tam Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej. Kościół został wybudowany jako wotum za ocalenia Jana Pawła II. Jego wyposażenie wewnątrz i zdobnictwo nawiązują silnie do wzorów regionalnej sztuki ludowej. Sanktuarium jest corocznie odwiedzane przez dziesiątki tysięcy pielgrzymów z całej Polski.

7. Harenda

Miejsce leżące w północnej części Zakopanego nad potokiem Zakopianka, po prawej stronie przy wjeździe do miasta. Osiedle Harenda powstało w I poł. XVI w. do obecnych czasów przetrwały tylko domy wybudowane po I wojnie światowej.

Tę część Zakopanego odwiedza się głównie z uwagi na Muzeum Jana Kasprowicza i sąsiadujący kościół św. Jana. Na wysokiej skarpie znajduje się drewniany dom, w którym przez ostatnie lata mieszkał poeta Jan Kasprowicz, o bok mauzoleum poety i jego żony.

Z tyłu stoi zabytkowy osiemnastowieczny drewniany kościół na harendzie.

Nieopodal kościoła widać stok narciarski z nowoczesnym wyciągiem czynnym przez cały rok. Na Harendę można dojechać autobusem, samochodem albo dojść pieszo z centrum Zakopanego.

8. Kuźnice — Historyczna dzielnica Zakopanego

Kuźnice, jedna z pierwszych najstarszych dzielnic Zakopanego, miejsce związane z bogatą historią hutnictwa. Swój początek bierze od XVIII wieku, hutnictwo dało Kuźnicom swoją wyjątkową tożsamość i znaczenie w historii regionu.

Hutnictwo w Kuźnicach miało swoje korzenie w wydobyciu i obróbce rudy żelaza, która była dostępna w okolicznych górach. Przetworzane tu żelazo służyło do tworzenia narzędzi, narzędzia rolnicze, ozdoby i inne przedmioty codziennego użytku. Produkty te były eksportowane do innych regionów.

Dzisiaj, choć hutnictwo w Kuźnicach przeszło do historii, to ślady tego przemysłu można wciąż dostrzec w krajobrazie dzielnicy. Zachowane budynki huty, przypominają o roli, jaką Kuźnice odegrały w rozwoju Zakopanego i regionu tatrzańskiego.

Kuźnice nadal zachowują swój urok obecnie są ważnym ośrodkiem turystycznym i rekreacyjnym. Malownicze krajobrazy, liczne szlaki turystyczne, bliskość Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz dostęp do atrakcji sportów zimowych sprawiają, że są popularnym celem wycieczek dla turystów odwiedzających Zakopane. Można stąd wyruszyć w głąb tatr i zdobyć : Czerwone Wierchy, Giewont, Halę Gąsienicową i.t.p. Popularnością cieszy się także wyjazd Kolejka Linową na Kasprowy Wierch

Podsumowując, Kuźnice to nie tylko historyczna dzielnica Zakopanego, ale także miejsce związane z bogatą historią hutnictwa, które wpłynęło na rozwój regionu. Dzisiaj Kuźnice kontynuują swą rolę jako centrum turystyczne i rekreacyjne, oferując niezapomniane wrażenia i atrakcje dla odwiedzających.

9. Małe Żywczańskie

Dzielnica Małe Żywczańskie w Zakopanem to jedno z mniej znanych, ale równie urokliwych miejsc w mieście. Znajduje się na północny zachód od centrum, w kierunku Drogi pod Reglami. Historyczne Żywczańskie to polana miejsce pomiędzy wylotem Doliny Białego i Doliny Strążyskiej. W 1693 r. król Zygmunt III nadał "cyrkiel", czyli prawo korzystania z polan Jędrzejowi Jarząbkowi z Bańskiej. To prawdopodobnie jeden z pierwszych dokumentów wymieniających nazwę "Zakopane".

Obecnie Małe Żywczańskie to głównie obszar pensjonatów i prywatnych domów, co sprawia, że jest to idealne miejsce dla osób poszukujących spokoju i kontaktu z naturą. Bliskość szlaków  i dróg leśnych sprawia, że jest to także doskonała baza wypadowa dla miłośników pieszych wędrówek, wycieczek rowerowych czy narciarzy biegowych. Z Małego Żywczańskiego można łatwo dotrzeć do Doliny Strążyskiej, doliny Białego i Ku dziury.

Ta mniej znana dzielnica Zakopanego, z pewnością jest miejscem godnym uwagi dla tych, którzy szukają spokoju i kontaktu z przyrodą, z dala od zgiełku i tłumu turystów. Będąc w tym rejonie miast warto wybrać się na Wierszyki skąd rozpościera się wspaniały widok na Giewont, Gubałówkę i leżące pomiędzy nimi Zakopane. Dodatkowo bliskość górskich szlaków sprawiają, że Małe Żywczańskie stanowi doskonałą bazę wypadową dla osób pragnących odkryć uroki Tatr.

Źródło:

„Wielka Encyklopedia Tatrzańska” Zofia i Witold H. Paryscy

---

AUTOR