Przejdź do treści

Historia turystyki tatrzańskiej: Od początków do dzisiejszych dni

Przewodnik tatrzański
Opublikowane według Michał Jarząbek-Giewont w Tatry · sobota 18 Lut 2017
Pierwsze ślady obecności człowieka na Podhalu datowane są na XIII wiek, a najstarsze źródła pisane mówią o Ludźmierzu, Nowym Targu i Szaflarach. Pomimo bliskiego sąsiedztwa w Tatry zapuszczano się sporadycznie. Dwa stulecia później w XV wieku nastąpił napływ koczowniczych ludów Wołoskich osiedlających się wzdłuż łuku Karpat.

Pierwsi osadnicy pod Tatrami


[image:image-1]
Pasterze i myśliwi przynieśli ze sobą zwyczaje i obrzędy pasterskie pochodzące z Bałkan, charakterystyczny typ gospodarki pasterskiej tzw. szałaśnictwo. Szałasy pasterskie w Tatrach do dziś istnieją m.in. w Dolinie Chochołowskiej i na Polanie pod Kopieńcem.

Z XV i XVI wieku pochodzą rzadkie informacje o pracach górniczych, w Tatrach wydobywano kruszcowe rudy miedzi, srebra i ołowiu. Intensyfikacja prac górniczych następowała, od XVI w. osiągając swoje maksimum w wieku XVIII. W tym okresie powstały huty i kuźnie, najpierw na Starych Kościeliskach w Dolinie Kościeliskie oraz w Kuźnicach. Prace wydobywcze prowadzono m. in. w Dolinach Chochołowskiej, Kościeliskiej, pod Giewontem oraz rejonie Morskiego Oka. Rozwijające się na dużą skalę górnictwo i hutnictwo połączone było z nadmierną eksploatacją lasów tatrzańskich.


Początki turystyki tatrzańskiej


Pierwszym turystycznym wyjściem w Tatry była odbyta w 1656 roku, wycieczka do Kieżmarskiej Doliny przez Beatę z Kościeliskich Łaska. Większe zainteresowanie Tatrami następuje dopiero z nadejściem XIX, tatrzańskie doliny i szczyty stają się obszarem zainteresowań naukowców i coraz liczniejszych turystów. W tym czasie zaczęły pojawiać się nowe formy sportu i turystyki górskiej jak taternictwo, taternictwo jaskiniowe a zimą narciarstwo.

Przełomową dla poznania tatrzańskich wierchów i rozwoju turystyki stała się działalność Stanisława Staszica, który swe podróże opisał w dziele „O ziemiorodztwie Karpatów” (1815 r.) Staszicowi przypisuje się pierwsze wejście na Kołowy Szczyt, wyszedł również na Sławkowski Szczyt, Krywań oraz Łomnicę.

Pierwsza infrastruktura


Równocześnie z rozwojem turystyki tatrzańskiej zaczęła powstawać odpowiednia infrastruktura (szlaki, altany, schroniska itp.) Pierwsze niezagospodarowane schroniska zostają zbudowane nieopodal Morskiego Oka, pierwszymi miejscami noclegowymi bywały leśniczówki oraz karczmy na Bukowinie i na Starych Kościeliskach, korzystano również z gościny dworu w Kuźnicach.
Ważną postacią tamtego okresu był geolog Ludwik Zejszner, który w latach 1835-50 penetrował Tatry Wysokie i Zachodnie. Od połowy XIX w. zaczyna rozwijać się turystyka wysokogórska, jednym z jej prekursorów jest pierwszy proboszcz Zakopanego ks. Józef Stolarczyk. Wszedł on między innymi na Baranie Rogi (pierwsze wejście) Gerlach i Lodowy szczyt.


Towarzystwo Tatrzańskie


[image:image-4]
W roku 1870 zostaje wydany pierwszy przewodnik po Tatrach autorstwa Walerego Eliasza. W 1873 r. zawiązało się Węgierskie Towarzystwo Tatrzańskie, a rok później polskie Towarzystwo Tatrzańskie, początkowo z siedzibą w Nowym Targu a później w Krakowie. TT miało na celu rozwijanie turystyki górskiej oraz udostępnianie Tatr poprzez budowę szlaków i schronisk.

Pierwszy znakowany szlak po północnej stronie Tatr łączył Jaszczurówkę ze schroniskiem w Dolinie Roztoki. Towarzystwo skupiało się również na badaniach naukowych, opracowywaniu map, znakowaniu szlaków, budowie mostów i kładek nad potokami oraz ochronie tatrzańskiej przyrody. Wydatnie przyczyniło się również do powstania Tatrzańskiego Parku Narodowego.

Wycieczki bez programu


Ważną osobą pośród ludzi oddanych idei poznawania Tatr był dr Tytus Chałubiński. Ten niezwykły człowiek nie tylko był wielbicielem i propagatorem tatrzańskiej przyrody, również sam organizował i uczestniczył w górskich wyprawach.
Odrębną kartę w dziejach tatrzańskiej turystyki odegrali góralscy przewodnicy, pochodzący spośród miejscowej ludności. Należące już do legendarnych, powtarzane przez kolejne pokolenia turystów nazwiska urosły do rangi symboli — Maciej Sieczka, Szymon Tatar, Jędrzej Wala, Klimek Bachleda to tylko niektóre z nich. Ich niezwykła znajomość i umiłowanie Tatr, kultura osobista, odwaga oraz poświęcenie stały się częścią historii poznawania tatrzańskich dolin i wierchów.

Początki taternictwa


[image:image-5]
Z czasem na grunt tatrzański zaczęła przenikać ideologia i techniki z Alp, zaczęto zdobywać ostatnie trudne i wybitne szczyty. W roku 1874 zdobyto Wysoką, następnie w 1877 r. Durny i Mięguszowiecki, Mnich ok. 1880 r. i Ganek 1895 r. Przełom stuleci to czas wzmożonej działalności górskiej Janusza Chmielowskiego i krakowianina Karola Englischa, którzy dokonywali wielu wejść nowymi trudnymi drogami.

Englisch był niekwestionowanym rekordzistą pod względem pierwszych wejść w Tatrach, dokonał ich ok. 40. Po roku 1900 następuje początek taternictwa sportowego, to czas wyraźnego rozdzielenia się wspinacza od przewodnika — górala. W tym okresie zaczęto wyszukiwać coraz trudniejsze szczyty, drogi i ściany.

W 1907 został zawiązany Zakopiański Oddział Narciarzy, jednym z prekursorów narciarstwa pod Tatrami był Stanisław Barabasz. Już w 1894 roku odbył na nartach wycieczkę nad Czarny Staw Gąsienicowy. Do rozwoju narciarstwa polskiego i taternictwa zimowego wydatnie przyczynił się Mariusz Zaruski, jeden z założycieli i pomysłodawców oraz pierwszy naczelnik TOPR. Zaruski organizował również zimowe kursy narciarskie, których uczestniczy na zakończenie kursu, odbywali wycieczki narciarskie na Giewont.

Lata międzywojenne to czas wielu dokonań taternickich i rozwoju tatrzańskiej turystyki. W eksploatacji taternickiej gór prym wiedli Polacy na czele z osobą Wiesława Stanisławskiego. Jako pierwszy zastosował w Tatrach technikę hakową, był autorem 50 wspaniałych „rozwiązań” letnich i zimowych. W tym okresie dynamicznie rozwija się również turystyka tatrzańska. Okres drugiej wojny światowej to czas, w którym zakazana była działalność wspinaczkowa bądź turystyczna.

Turystyka po II wojnie światowej


Po zakończeniu II wojny po połączeniu PTT z PTK powstaje PTTK — organizacja, która umasowiła ruch turystyczny. Popularne stają się wycieczki z zakładów pracy oraz wycieczki szkolne, które odtąd stały się nieodłącznym elementem górskiego krajobrazu. PTTK przejęło schroniska w Tatrach Polskich i wybudowało nowe m.in. w Dolinie Chochołowskiej i Dolinie Pięciu Stawów Polskich. Ruch taternicki po wojnie odrodził się głównie za sprawą przedwojennych wspinaczy.

Z ważniejszych wydarzeń były pierwsze przejścia głównej grani Tatr: letnie 1955 roku kierowane przez Jana Staszal oraz zimowe w roku 1959 dokonane przez zespół Andrzeja Zawady. Niezwykle ważne w taternictwie były nowe drogi wspinaczkowe na ścianach Kazalnicy i Mnicha poprowadzone przez Jana Długosza.

Współczesne czasy charakteryzują się nadmiernym ruchem turystycznym. Turystyka w Tatrach ma głównie charakter indywidualny, najbardziej i najczęściej odwiedzanymi są: rejon Morskiego Oka oraz Dolina Kościeliska. Największa ilość wejść na teren Tatrzańskiego Parku Narodowego jest notowana w okresie wakacyjnym, z czego maksimum przypada na sierpień.

Źródło: Tatry Polskie-przewodnik Józef Nyka


Michał Jarząbek-Giewont autor bloga
AUTOR

Przewodnik tatrzański — ponad 10 lat doświadczenia w oprowadzaniu po Tatrach i Zakopanem. Rodowity góral z Zakopanego i miłośnik przyrody tatrzańskiej. Przewodnictwem zajmuje się zawodowo. Prywatnie pasjonat jazdy na rowerze, skiturów oraz fotografii krajobrazów górskich.


Nie ma jeszcze żadnych recenzji.
0
0
0
0
0
Wróć do spisu treści