Przejdź do treści

Przewodnictwo tatrzańskie przed i po II wojnie: Historia i zmiany

Przewodnik tatrzański
Opublikowane według Michał Jarząbek-Giewont w Tatry · 21 Styczeń 2017
Przewodnictwo w okresie międzywojennym miało zupełnie inny charakter niż to, które istniało w XIX. Do historii odeszły legendarne wycieczki bez programu organizowane przez dr. Tytusa Chałubińskiego.

Przewodnictwo tatrzańskie w okresie międzywojennym


przewodnicy tatrzańscy przed wojną
Po pierwszej wojnie światowej przewodników tatrzańskich było niewielu. Zawierucha wojenna rozproszyła ich po świecie, a ruch turystyczny w Tatrach był niewielki. Po odzyskaniu niepodległości życie w Zakopanem powoli wracało na utarte ścieżki, zaczynała się zwiększać działalność turystyczna. W 1922 r. zostaje powołana Komisja do Spraw Przewodnictwa w Tatrach, w skład której wchodzą również przewodnicy, np. Jędrzej Marusarz Jarząbek, Stanisław Gąsienica Byrcyn.

W tym okresie uprawnienia do prowadzenia wycieczek miało 24 przewodników a rok później już 31 przewodników. Stawka dzienna przewodników jest od tego czasu normowana co roku. Wysokość wynagrodzenia zależy od klasy przewodnika i od trudności wycieczki. Wielu przewodników zasilało ówczesne szeregi TOPR-u.

Z roku na rok zwiększa się ruch turystyczny, wzrasta również ilość wypadków w Tatrach. Latem 1933 roku zostaje opracowany przez PTT nowy regulamin dla przewodników i otrzymują oni nowe książeczki. W następnym roku zostaje powołana do życia Komisja dla Spraw Przewodnictwa Tatrzańskiego, która oprócz dawnych zadań, jak egzaminowanie kandydatów na przewodników, przydzielanie przewodników do poszczególnych klas, rozstrzyganie sporów, ustalanie taksy, ma również na celu roztoczenie opieki nad przewodnikami, zarówno w sensie moralnym, jak i materialnym.

Szkolenia przewodników w okresie międzywojennym praktycznie nie było. Tylko z końcem 1936 r. odbył się kurs, w którym zaznajamiano przewodników z terenami Tatr zachodnich w okresie zimowym. Oprócz tego latem 1937 i wiosna 1938 r. zostają zorganizowane kursy przeszkoleniowe z zakresu ratownictwa i pierwszej pomocy, głównie dla przewodników będących członkami Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

Przewodnicy tatrzańscy w czasie międzywojennym prowadzili głównie po szlakach turystycznych i łatwiejszych drogach taternickich. Tylko trzej: Andrzej Marusarz (młodszy), Andrzej Wawrytko i Wojciech Juhas przeprowadzali klientów na drogach nadzwyczaj trudnych. W czerwcu 1937 r. pierwszym przewodnikiem nie góralem zostaje po zdaniu egzaminów, świetny taternik Stanisław Motyka. W ostatnich latach przed wybuchem drugiej wojny światowej czynnych było 25 przewodników tatrzańskich. W tym okresie organizowane są przez PTT kursy wysokogórskie dla podchorążych, turystyki górskiej dla młodzieży szkół średnich i nauczycieli. Instruktorami na tych kursach są przewodnicy tatrzańscy.

W czasie okupacji niemieckiej przewodnikom tatrzańskim nie wolno było uprawiać swojego zawodu. Wielu z nich zostało kurierami tatrzańskim, przenosili oni przez granicę, biegnącą m.in. przez Tatry, pieniądze, dokumenty, broń, przeprowadzali emisariuszy. Wśród nich na szczególne uznanie zasługuje „król kurierów tatrzańskich”, znakomity przewodnik z Zakopanego  — Józef Krzeptowski „Ujek”.

Przewodnictwo pod Tatrami po wojnie


UjekPo zakończeniu drugiej wojny światowej zmieniła się w zasadniczym stopniu rola przewodnika. Po wojnie rozwinęła się turystyka masowa w Zakopanem i Tatrach. Tej ogromnej rzeszy ludzi należało zapewnić możliwie sprawną obsługę przewodnicką. W ten sposób przewodnik tatrzański, który w okresie międzywojennym prowadził w góry jednego, dwóch, czy rzadziej kilku turystów, musiał przestawić się na prowadzenie wycieczek masowych, liczących przeciętnie od 30 do 50 osób.

Najwięcej, bo aż ok. 40% wycieczek stanowiła młodzież szkolna. Pod względem kwalifikacji przewodnik musiał znać zasady ratownictwa górskiego, zasady pierwszej pomocy, topografię Tatr, musiał umieć prowadzić turystów w każdym terenie, tak w warunkach letnich, jak i zimowych.

Pomimo zmiany charakteru turystyki z indywidualnego na masowy, podstawowe funkcje przewodnictwa pozostały takie same, jak sto, czy pięćdziesiąt lat wcześniej. W czasach PRL-u przewodnik tatrzański musiał nauczyć się wielu nowych i zupełnie nieznanych mu wcześniej rzeczy. Musiał się przystosować do nowych zasad i warunków pracy, do nowej klienteli oraz do nowych funkcji powierzonych mu przez ówczesne władze.

Pierwsza kobieta przewodnik


Parysjka Zofia i przewodnicy

Zmiany w specyfice pracy przewodnickiej spowodowały konieczność przeszkolenia przedwojennych przewodników oraz wyszkolenie sporej ilości nowych przewodników. W 1946 roku istniało zaledwie 12 przewodników. W roku 1948 Komisja Przewodnicka zorganizowała pod kierownictwem W. H. Paryskiego pierwszy kurs przewodników turystyki masowej. Również w tym roku pierwszą kobietą – przewodnikiem tatrzańskim zostaje Zofia Radwańska–Paryska. W 1951 roku zostaje założone Koło Przewodników Tatrzańskich PTTK w Zakopanem. Koło rozrasta się ilościowo z roku na rok, doszkala przewodników oraz organizuje kursy.

W czerwcu 2000 r. podczas wolnego zebrania Koła Przewodników zostaje podjęta uchwała dotyczącą rozpoczęcia procedury rejestracyjnej mającej na celu uzyskanie niezależności organizacyjnej Koła. W październiku 2000 r. zostaje dokonana rejestracja Stowarzyszenia Przewodników Tatrzańskich im. Klemensa Bachledy. Na chwilę obecną Stowarzyszenie zrzesza ponad 200 świetnie przeszkolonych przewodników posiadających odpowiednie licencje i uprawnienia przewodnika tatrzańskiego.

W okresie przed i powojennym czołową rolę w organizacji i szkoleniu przewodników pełnili znakomici naukowcy, znawcy Tatr, znani taternicy i ratownicy górscy. Poniżej przedstawieni są niektórzy z nich:

  • Jędrzej Marusarz Jarząbek (1871-1961) Znakomity przewodnik tatrzański I klasy i wszechstronny znawca Tatr. Współzałożyciel Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego i jego długoletni członek. Uczestnik wielu słynnych i ciężkich wyprawach ratunkowych. Zdobywca wielu szczytów jak: Żabi Wyżni, pierwsze przejście Grani Wideł. Jeden z pierwszych przewodników narciarzy. Został uczczony dwiema  nazwami w Tatrach: Marusarzowa Przełączka i Marusarzowa Turnia.

  • Stanisław Gąsienica Byrcyn (1887-1967) Sławny przewodnik I klasy, ratownik górski i narciarz. Jeden z pierwszych ratowników TOPR-u, w wyprawach zaczął uczestniczyć przed powstaniem pogotowia. Jeden z pionierów narciarstwa. Wspaniały gawędziarz i bohater wielu anegdot przewodnickich. Występował w filmach „Śladami Byrcynowych wspominków” i „Błękitny Krzyż”.

  • Józef Krzeptowski „Ujek” — (1904-1971) Jedna z legendarnych postaci przewodnictwa tatrzańskiego. Bohater ruchu oporu z okresu II wojny światowej. Kurier Tatrzański na  trasie Zakopane—Budapeszt. Jako kurier ponad 50 razy pokonał w lecie i zimie trasę przez Tatry. Członek Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia ratunkowego. Niezrównany facecjonista i gawędziarz. Świetny znawca Tatr, tak latem, jak i zimą.

  • Jan Krupski — (1924-2018) Przewodnik I klasy. Taternik, ratownik górski, instruktor narciarski. Zdobywca środka północnej ściany Giewontu. Wieloletni prezes Koła oraz członek zarządu KPT w Zakopanem. Członek Komisji Egzaminacyjnej dla przewodników tatrzańskich. Położył ogromne zasługi przy tworzeniu powojennego przewodnictwa. Członek Honorowy Koła przewodników Tatrzańskich w Zakopanem.

  • Witold Henryk Paryski — (1909-2000) Przewodnik tatrzański I klasy, taternik, alpinista, krajoznawca ratownik  górski, podróżnik. Autor wielu prac o Tatrach i Podtatrzu, m.in. autor  szczegółowego przewodnika „Tatry Wysokie” i „Encyklopedii tatrzańskiej”. Od 1937 roku zajmował się szkoleniami i egzaminowaniem przewodników.  Nazywany „ojcem współczesnego przewodnictwa tatrzańskiego”.

  • Władysław Cywiński „Włodek” — (1939-2013) Przewodnik tatrzański I klasy, ratownik TOPR, instruktor ratownictwa, taternik, alpinista. Od 1972 r. członek komisji egzaminacyjnej dla przewodników tatrzańskich. Wykładowca na kursach przewodnickich. W 1975 r. przeszedł samotnie w rekordowym czasie trzy i pół dnia główną grań Tatr. Wybitny znawca topografii Tatr, wyszedł na wszystkie szczyty i turnie. Autor szczegółowych przewodników po Tatrach oraz autobiograficznej książki „Góral z Wilna. Tatry, seks, polityka”.

Źródło:
„Historia przewodnictwa tatrzańskiego” - Zofia Stecka
„Wielka Encyklopedia Tatrzańska” - Zofia i Witold H. Paryscy


Michał Jarząbek-Giewont autor bloga
AUTOR

Przewodnik tatrzański — ponad 10 lat doświadczenia w oprowadzaniu po Tatrach i Zakopanem. Rodowity góral z Zakopanego i miłośnik przyrody tatrzańskiej. Przewodnictwem zajmuje się zawodowo. Prywatnie pasjonat jazdy na rowerze, skiturów oraz fotografii krajobrazów górskich.


Nie ma jeszcze żadnych recenzji.
0
0
0
0
0
Wróć do spisu treści